Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw geloven mensen al dat verzadigd vet slecht is voor de gezondheid. Dit was oorspronkelijk gebaseerd op observationele studies waaruit bleek dat in landen waarin veel verzadigd vet werd gegeten meer mensen stierven aan hartziektes. De dieet-harthypothese stelde dat verzadigd vet het LDL-cholesterol in het bloed verhoogt, wat zich vervolgens in de aderen zou ophopen en hartziektes zou veroorzaken. Hoewel deze hypothese nooit is bewezen, baseren de meeste officiële voedingsrichtlijnen zich hierop (1). Interessant is wel dat talrijke recente onderzoeken geen verband hebben gevonden tussen de consumptie van verzadigd vet en hartziektes. Dit artikel geeft een overzicht van 5 van de grootste, meest uitgebreide en meest recente studies hierover.
- Hooper L, et al. Reduction in saturated fat intake for cardiovascular disease. Cochrane Database Systematic Review, 2015.
Details: Dit is een systematisch overzichtsonderzoek en meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde proeven, uitgevoerd door de Cochrane Collaboration – een onafhankelijke organisatie van wetenschappers. Het is waarschijnlijk het beste overzicht dat momenteel te vinden is en het bevat 15 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken met meer dan 59.000 deelnemers. Elk van deze studies bevatte een controlegroep; verminderde verzadigd vet of verving het door andere soorten vet; duurde ten minste 24 maanden; en bekeek zorgvuldig eindpunten, zoals hartaanvallen of sterfte.
Resultaten: Er werden geen statistisch significante effecten gevonden van het reduceren van verzadigd vet, aangaande hartaanvallen, beroertes of sterfte door welke oorzaak dan ook. Hoewel het verminderen van verzadigd vet geen effect had, leidde het vervangen van een deel ervan door meervoudig onverzadigde vetzuren wel tot een 27% lager risico op een cardiovasculaire gebeurtenis (maar niet tot minder sterfte, hartaanvallen of beroertes).
Conclusie: Mensen die hun inname van verzadigd vet verminderden hadden net zoveel kans om te overlijden of een hartaanval of beroerte te krijgen als diegenen die meer verzadigd vet aten. Het gedeeltelijk vervangen van verzadigd vet door meervoudig onverzadigd vet zou echter wel kunnen leiden tot een lager risico op een cardiovasculaire gebeurtenis (maar niet tot minder hartaanvallen, beroertes of sterfte). Deze resultaten zijn vergelijkbaar met een eerdere overzichtsstudie van Cochrane, uit 2011 (2).
- De Souza RJ, et al. Intake of saturated and trans unsaturated fatty acids and risk of all cause mortality, cardiovascular disease, and type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis of observational studies. BMJ, 2015.
Details: Dit betreft een systematisch overzichtsonderzoek en meta-analyse van observationele studies naar het verband tussen verzadigd vet en hartziektes, beroertes, diabetes 2 en sterfte als gevolg van cardiovasculaire ziektes. Het betrof gegevens uit 73 studies, met 90.500 – 339.000 deelnemers voor elk eindpunt.
Resultaat: Verzadigde vetinname vertoonde geen samenhang met hartziekten, beroertes, diabetes 2 of overlijden.
Conclusie: Mensen die meer verzadigd vet aten hadden niet meer kans op hartziektes, beroertes, diabetes 2 of overlijden door alle oorzaken, vergeleken met mensen die minder verzadigd vet aten. Wel waren de resultaten uit de individuele onderzoeken erg uiteenlopend, dus het is moeilijk om er een exacte conclusie uit te trekken. De onderzoekers beoordeelden de zekerheid van het verband als ‘laag’, waarmee de noodzaak tot meer kwalitatief goed onderzoek op dit gebied werd benadrukt.
- Siri-Tarino PW, et al. Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease.American Journal of Clinical Nutrition, 2010.
Details: Deze meta-analyse geeft een overzicht van observationele studies betreffende het verband tussen verzadigd vet en het risico op hartziektes en beroertes. Aan de onderzoeken deden in totaal 347.747 deelnemers mee, die 5 tot 23 jaar lang werden gevolgd.
Resultaten: Tijdens de follow-up ontwikkelde ongeveer 3% van de deelnemers (11.006 mensen) een hartziekte of beroerte. De inname van verzadigde vetten hing niet samen met een verhoogd risico op cardiovasculaire ziektes, hartaanvallen of beroertes, zelfs niet onder degenen met de hoogste inname.
Conclusie: Dit onderzoek vond geen verband tussen het eten van verzadigde vetten en cardiovasculaire ziektes.
- Chowdhury R, et al. Association of dietary, circulating, and supplement fatty acids with coronary risk: a systematic review and meta-analysis. Annals of Internal Medicine Journal, 2014.
Details: In dit onderzoek werden cohortstudies en gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken bekeken betreffende het verband tussen vetzuren en het risico op hartziekte of plotselinge hartdood. Het onderzoek betrof 49 observationele studies met meer dan 550.000 deelnemers plus 27 gerandomiseerde gecontroleerde proeven met meer dan 100.000 delnemers.
Resultaten: Het onderzoek vond geen verband tussen verzadigd vetinname en het risico op hartziekte of overlijden.
Conclusie: Mensen die meer verzadigd vet aten liepen geen grotere risico op hartziekte of plotseling overlijden. Bovendien werd er geen enkel gunstig effect gevonden van het consumeren van meervoudig onverzadigde vetzuren in plaats van verzadigde vetten. Langeketen omega 3-vetzuren waren de uitzondering, die bleken een beschermende werking te hebben.
- Schwab U, et al. Effect of the amount and type of dietary fat on risk factors for cardiovascular diseases, and risk of developing type 2 diabetes, cardiovascular diseases, and cancer: a systematic review. Food and Nutrition Research, 2014.
Details: Dit literatuuronderzoek beoordeelde de effecten van de hoeveelheid en het soort vet in de voeding op het gewicht en het risico op diabetes 2, cardiovasculaire ziektes en kanker. Er waren zowel gezonde deelnemers bij betrokken als mensen met hoge risicofactoren. Deze overzichtsstudie betrof 607 onderzoeken; gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken, prospectieve cohortonderzoeken en geneste patiënt-controleonderzoeken.
Resultaten: Verzadigd vet eten bleek niet in verband te staan met een verhoogd risico op hartziektes of diabetes 2. De onderzoekers constateerden dat vooral een gedeeltelijke vervanging van verzadig vet door meervoudig onverzadigde vetten het LDL-cholesterolgehalte kan verlagen en het risico op cardiovasculaire ziekte kan verminderen, voornamelijk bij mannen. Vervanging van geraffineerde koolhydraten door verzadigd vet kan het risico op cardiovasculaire ziekte echter doen afnemen.
Conclusie: Verzadigd vet eten verhoogt niet het risico op hartziektes of diabetes 2. Een gedeeltelijke vervanging van verzadigd vet door meervoudige onverzadigde vetten helpt echter mogelijk bij het verlagen van het risico op een hartziekte, vooral bij mannen.
Samenvatting
- Verminderen van verzadigd vet heeft geen effect op het risico op hartziektes of de dood.
- Vervangen van verzadigd vet door geraffineerde koolhydraten lijkt het risico op hartziekte te vergroten.
- Vervanging van verzadigd vet door meervoudig onverzadigd vetzuur kan het risico op cardiovasculaire gebeurtenissen verminderen, maar de resultaten ten aanzien van hartaanvallen, beroertes en sterfte zijn gemengd.
Tijd om het fabeltje in de prullenbak te gooien?
Mensen met bepaalde medische aandoeningen of problemen met cholesterol dienen wellicht hun inname van verzadigd vet in de gaten te houden. De studies wijzen echter behoorlijk duidelijk uit dat verzadigd vet voor de gemiddelde mens geen significante samenhang vertoont met het vóórkomen van hartziekte. Maar alles bij elkaar genomen kan er wel enig voordeel zitten in het vervangen van verzadigd vet met onverzadigd vet. Dit betekent niet dat verzadigd vet ‘slecht’ is – alleen dat het neutraal is, terwijl sommige onverzadigde vetten echt gezond zijn. Het vervangen van iets dat neutraal is door iets dat erg gezond is kan zorgen voor een netto gunstig effect op de gezondheid. Gezonde bronnen van onverzadigde vetten zijn noten, zaden, vette vis, extra vergine olijfolie en avocado’s. Uiteindelijk lijkt er voor de meeste mensen geen reden te zijn om zich zorgen te maken over verzadigd vet. Er zijn andere onderwerpen die veel meer de aandacht verdienen, zoals het vermijden van suikerrijk drinken en junkfood, en het eten van meer vezels en sporten (met toestemming vertaald).
