Tiến là một trong hàng chục ca mỗi năm người dân thôn Tre, xã Trà Tây, huyện Trà Bồng đưa đi cấp cứu bằng võng. Ngôi làng cách trung tâm xã hơn 10 km đường núi hiểm trở. Đến mùa mưa, mặt đường thành bùn nhão. Mỗi ca cấp cứu như một cuộc chạy marathon tiếp sức.
Là con thứ ba của bà Hồ Thị Nga, 46 tuổi, lúc Tiến còn trong bụng mẹ, cậu quẫy đạp hơn hai chị của mình. Một tháng trước ngày sinh, bác sĩ chẩn đoán cậu ra đời vào ngày 28/12/2017.
Ngày 12/12, 16 ngày trước ngày dự tính, bà Nga đau bụng nguyên một buổi, thay vì 30 phút như hai lần chuyển dạ trước. Dì họ bà Nga, cùng tên, 64 tuổi vốn là bà mụ mát tay nhất làng, cũng không dám đỡ đẻ lần này. Cả nhà thống nhất đưa bà bầu đến trạm y tế.
Sau khi nhờ hàng xóm hô hào, một tốp thanh niên trai tráng, đàn ông vạm vỡ gần 100 người xuất hiện trước nhà. Một cây tre lồ ô già được chặt xuống làm cáng, một chiếc võng, một chiếc chăn, là tất cả hành trang của họ.
Dưới bầu trời âm u, mưa rừng vừa dứt nhưng con đường vẫn sình lầy, đoàn người mướt mồ hôi vừa hồi hộp vừa hăng hái vui vẻ, họ chêm vào chuyến đi những câu đùa để bớt mệt. Ở nhà, chồng chị Nga cúng ông bà, cầu mẹ tròn con vuông.
Cứ đi một đoạn, họ lại thay ca, các thanh niên cùng làng nhưng ở các cụm dân cư khác bên đường cũng nhập vào khiến đoàn người càng thêm đông, như một tiểu đoàn đang hành quân.
Đi được nửa đường thì bà Nga nói muốn "đi tè". Bà mụ, dì họ của thai phụ đi theo đoàn, dìu cháu gái xuống ngồi bên đường, lấy tấm chăn che cho bà Nga trước một rừng đàn ông. Nhưng bất ngờ là bà Nga không "tè", mà một đứa bé rớt ra ngoài.
Không chuẩn bị gì trên đường đi cấp cứu, đàn ông trong làng cắt một mảnh tre lồ ô làm dao lam, còn bà mụ xé áo lấy một sợi chỉ để cắt dây rốn. Mẹ tròn con vuông, đoàn người vui như vừa lập được chiến công, họ lại khiêng mẹ và bé về nhà, hoàn thành "chiến dịch".
Tình cờ, cậu bé không chỉ ra đời giữa đường đến trạm xá mà còn đúng ngay vị trí căn nhà cũ của ông bà mà cha cậu từng ở, cũng là nơi mẹ đợi cha giữa đường để dắt về nhà ngày cưới (theo phong tục, phụ nữ H'Re có con trước khi cưới không được chồng đón tại nhà cha mẹ mà phải đi một nửa đường). Nên ban đầu bà Nga đặt tên con là Hồ Cao Trung Tuyến, nhưng vì Tuyến cùng tên với một người họ hàng bên bà đổi tên con trai thành Tiến.
Thôn Tre, làng của Tiến là khu tái định cư của dự án hồ thủy điện Nước Trong. Trước đây, người dân thôn Tre ở gần lòng hồ, cách làng mới khoảng 20 km. Ở nơi xa xôi như thế, chuyện khiêng võng đưa người đi cấp cứu diễn ra thường xuyên.
Nhưng từ 2009 đến nay, đã hơn mười năm dời đến nơi ở mới, xe cấp cứu vẫn chỉ đến được cách làng 10 km. Mùng 2 Tết vừa qua, hình ảnh người dân thôn Tre đưa bà Hồ Thị Viên, 61 tuổi, đi cấp cứu được hàng trăm người chia sẻ trên Facebook.
"Theo quy định khi tái định cư nơi ở mới phải tốt hơn nơi ở cũ, nhưng đến nay người dân thôn Tre vẫn khiêng người đi cấp cứu bằng võng và khao khát có một con đường bêtông", một cán bộ trăn trở khi chia sẻ hình ảnh này.
Hôm ấy, bà Hồ Thị Viên đang đi thăm con gái bị ốm cách nhà khoảng 5 km thì lên cơn đau sỏi thận. Mặc trời mưa và đường bùn sau những trận lở núi, 80 người đàn ông vẫn "hành quân" như những lần trước để đưa bà để lên xe cấp cứu chờ sẵn ở đường lớn.
Sau bảy ngày nhập viện, bà Viên được cho thuốc về nhà. Gia đình bà làm heo, gà, mời 100 người làng đến để cảm ơn. Bà Viên bảo mình đã thoát chết hai lần nhờ những người đàn ông này, năm năm trước, bà từng bị đau ruột thừa đến "thập tử nhất sinh", và cũng được đưa đi cấp cứu bằng võng.
Nhưng không phải ai cũng may mắn vượt qua những thời khắc "nước sôi lửa bỏng". Hồ Văn Thuyền, 28 tuổi, con trai bà Viên mất người vợ đầu trên đường đi đẻ cách đây năm năm.
Gương mặt khắc khổ, Thuyền không thể quên ngày vợ chuyển dạ con đầu lòng, tháng 12/2016. "Buổi tối vợ tôi nói đau đầu, buổi sáng thức dậy thì mờ mắt", Thuyền nhớ lại.
Mùa mưa năm ấy, đường vẫn sình lầy và ướt nhẹp như mọi năm, vẫn gần cả trăm thanh niên khiêng từ sáng đến gần cuối chiều mới đến được trạm xá. Nhưng vợ của Thuyền không qua khỏi, chị mất trên võng, giữa đường đi.
Những ký ức ấy vẫn ám ảnh Thuyền, anh không dám ở lại căn nhà của hai vợ chồng, mà chuyển hẳn về nhà cha mẹ. Ba năm sau ngày mất vợ con, Thuyền cưới vợ mới, sinh con. Lần này, mẹ tròn con vuông, anh không đưa vợ đến trạm xá mà nhờ bà mụ gần nhà.
Trưởng thôn Hồ Văn Nguyên, 36 tuổi, đã có gần 20 năm kinh nghiệm khiêng võng đưa người đi cấp cứu, sinh đẻ nhẩm tính, mỗi năm thôn Tre có 10-20 ca như vậy. Chiếc điện thoại "cục gạch" của anh lưu hơn 300 số điện thoại, cứ mỗi khi "có biến" là anh gọi cho hàng trăm anh em.
Thôn có hơn mười cụm dân cư với khoảng cách tương đối xa nhưng khi có người cần giúp đỡ thì họ sẵn sàng chạy xe máy đến điểm tập kết như tuân theo quân lệnh. "Mình giúp đỡ người khác rồi khi mình có việc mọi người giúp đỡ lại mình", Nguyên nói suy nghĩ của anh, cũng là quan niệm chung của người làng mình.
Nhưng cũng như anh Nguyên, người dân thôn Tre mong có một con đường bêtông vào làng, để không còn phải khiêng người bằng võng nữa.
Theo ông Hồ Văn Phong, Chủ tịch UBND xã Trà Tây, thôn làng Tre có hơn 200 hộ với 1.000 người dân, là thôn khó khăn nhất của xã. "Không chỉ cấp cứu, sinh nở mà không có đường làm đời sống bà con khó khăn, cây keo, cây mì cũng bán giá thấp vì vận chuyển đường xa. Chúng tôi mong muốn nhà nước đầu tư con đường kiên cố cho bà con", ông Phong nói.
Trung Tiến, cậu bé được đẻ rớt giữa đường bốn năm trước nay đã vào mẫu giáo. Bốn năm qua, bà Hồ Thị Nga, người giúp cậu ra đời năm đó, đã đỡ đẻ thêm nhiều đứa trẻ trong thôn.
Đã làm bà mụ cho hàng trăm đứa trẻ ở ngôi làng này, bà Nga cũng đã sắp đến tuổi "về hưu". "Tôi học lỏm cách đỡ đẻ của các bà ngày xưa, nhưng tôi cũng già rồi, nhiều ca cũng sợ lỡ có chuyện gì. Nếu được đưa đến bệnh viện kịp thời, có thuốc thang vẫn sình tốt hơn tôi. Đỡ đẻ như tôi không có cả dao lam, không có cả thuốc bằng cây lá", bà Nga nói.