Tầm nhìn của Trung Quốc rất rõ ràng, họ muốn rằng trong một thập kỉ nữa, Trung Quốc sẽ trở thành một đế chế công nghệ với những yếu tố rất Trung Quốc, họ sẽ tập trung vào các mảng như điện toán đám mây, AI, xe tự lái, chip hiệu năng cao… Những công ty lớn như Alibaba về thương mại điện tử, hay Tencent về thanh toán và giải trí vẫn sẽ còn đây, nhưng họ sẽ chiếm ít quyền lực hơn, và ít giàu có hơn. Các chính sách mới sẽ phân phối lại quyền lực của thị trường vào tay những công ty nhỏ hơn, và cho nhân viên của họ. Các thành phố sẽ có những ngành công nghệ riêng, các dịch vụ được địa phương hóa và sự cạnh tranh diễn ra giữa các công ty nhỏ hơn.
Và tất nhiên, ở trung tâm của toàn bộ hệ thống này là dữ liệu. Dữ liệu từ mọi công ty từ nhỏ đến lớn sẽ chảy trong cả nền kinh tế và tất hiên được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan chức năng.
Một thứ rõ ràng hơn nữa chính là cách mà Chủ tịch Tập Cận Bình thực thi để đạt được tầm nhìn nói trên. Trong 9 tháng qua, các cơ quan chức năng của Trung Quốc đã đã thay đổi hoàn toàn bối cảnh công nghệ của nước này, kết quả là các công ty tech “hot” nhất Trung Quốc đã mấy hơn 1 nghìn tỉ USD giá trị thị trường tính từ tháng 2 tới giờ.
Các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào những công ty online của Trung Quốc đang dần rút đi, trong khi những nhà đầu tư trong nước thì lo lắng, giá cổ phiếu của những công ty dạng này thì liên tục giảm trên các sàn chứng khoán tại Hong Kong, New York. Nhưng đó không phải là vấn đề gì. Thực ra, có khi đây là một điều đã nằm trong kế hoạch của chính phủ. Các công ty Internet của Trung Quốc chiếm ít nhất 40% trong chỉ số chứng khoán của nước này. Giống như các công ty tương tự ở Mỹ - Apple, Alphabet, Amazon, Facebook, Netflix - họ đã kiếm được rất nhiều tiền cho các nhà đầu tư của mình. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc cho rằng để làm được điều này, họ đã lạm dụng quyền lực của mình, bốc lột lao động và đầu độc những tư tưởng không tốt.
Chiến dịch kiểm soát các công ty công nghệ
Và tất nhiên, ở trung tâm của toàn bộ hệ thống này là dữ liệu. Dữ liệu từ mọi công ty từ nhỏ đến lớn sẽ chảy trong cả nền kinh tế và tất hiên được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan chức năng.
Một thứ rõ ràng hơn nữa chính là cách mà Chủ tịch Tập Cận Bình thực thi để đạt được tầm nhìn nói trên. Trong 9 tháng qua, các cơ quan chức năng của Trung Quốc đã đã thay đổi hoàn toàn bối cảnh công nghệ của nước này, kết quả là các công ty tech “hot” nhất Trung Quốc đã mấy hơn 1 nghìn tỉ USD giá trị thị trường tính từ tháng 2 tới giờ.
Các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào những công ty online của Trung Quốc đang dần rút đi, trong khi những nhà đầu tư trong nước thì lo lắng, giá cổ phiếu của những công ty dạng này thì liên tục giảm trên các sàn chứng khoán tại Hong Kong, New York. Nhưng đó không phải là vấn đề gì. Thực ra, có khi đây là một điều đã nằm trong kế hoạch của chính phủ. Các công ty Internet của Trung Quốc chiếm ít nhất 40% trong chỉ số chứng khoán của nước này. Giống như các công ty tương tự ở Mỹ - Apple, Alphabet, Amazon, Facebook, Netflix - họ đã kiếm được rất nhiều tiền cho các nhà đầu tư của mình. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc cho rằng để làm được điều này, họ đã lạm dụng quyền lực của mình, bốc lột lao động và đầu độc những tư tưởng không tốt.
Danh sách những “nạn nhân” của chiến lược mới bao gồm các công ty công nghệ rất lớn của Trung Quốc:
- Alibaba: bị chặn lên sàn chứng khoán chỉ 1 ngày trước kế hoạch
- Didi Global (app gọi xe): bị xóa khỏi tất cả mọi app store của Trung Quốc sau khi lên sàn New York thu về 4,4 tỉ USD
- Tencent: bị phạt truyền bá nội dung đồi trụy và các hành động không công bằng, cũng như cố gắng độc quyền về âm nhạc
- Meituan, một super app giao đồ ăn, có thể bị phạt tới 1 tỉ USD
- NetEase, một dịch vụ nghe nhạc, giải trí online quyết định dừng kế hoạch IPO vì nhà đầu tư lo ngại các rắc rối về pháp lý
Lưu Hạc - nhà kinh tế học và chính khách Trung Quốc hiện là Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Quốc vụ viện, từng nói rằng Trung Quốc đang dịch chuyển sang một thời kỳ phát triển mới, đặt ưu tiên cho sự công bằng xã hội và an ninh quốc gia, chứ không còn là tăng trưởng bằng mọi giá như 30 năm qua. Chính phủ sẽ định hướng sự phát triển tài sản một cách có trật tự.
3 nhánh chính của kế hoạch
Mọi chuyện sẽ bắt đầu với dữ liệu. Châu Âu và nhiều bang của Mỹ, ví dụ như California, đã đưa ra nhiều luật để bảo vệ người dùng trước sự lạm dụng dữ liệu cá nhân của các công ty lớn. Trung Quốc cũng đã đưa ra nhiều quy định tương tự, trong nhiều trường hợp còn nghiêm khắc hơn cả các nước phương Tây. Ngoài ra, trong cuộc họp quốc hội năm ngoái, dữ liệu còn được gọi là “một nhân tố sản xuất" bên cạnh tiền (vốn), lao động, đất và công nghệ. Điều này nhấn mạnh về sự quan tâm và chính phủ Trung Quốc muốn dành cho dữ liệu.
Chính sách mới về dữ liệu của Trung Quốc sẽ bắt đầu áp dụng từ ngày 1/9, bắt đầu với Luật bảo mật dữ liệu, sau đó là Luật bảo vệ thông tin cá nhân sẽ sớm được thông qua. Chưa rõ việc thực thi sẽ tiến hành ra sao, nhưng các chuyên gia cho rằng nhiều dữ liệu đang được các công ty Internet nắm giữ rồi sẽ phải được đưa cho chính phủ cũng như các sàn được chính phụ hậu thuẫn. Ví dụ, Ant Group sắp tới sẽ được yêu cầu mở dữ liệu tài chính cá nhân của người dùng cho các công ty thuộc sở hữu nhà nước cũng như các đối thủ nhỏ hơn. Chưa có quy định cụ thể nào cho ngành FinTech được đưa ra, mọi người vẫn đang chờ.
Một nhánh khác của chiến lược mới đó là tái phân bổ tiền bạc, quyền lực từ các nền tảng tech lớn. Các công ty thương mại điện tử như Alibaba, JD.com, Pinduoduo… đã là mục tiêu của cơ quan giám sát thị trường (SAMR), đơn vị mới thành lập để chống độc quyền. Các nhà bán trên những nền tảng này thường phải tả phí cao, và phải chọn bán 1 trong những nền tảng này. Các hệ thống thanh toán vận hành bởi Tencent, Alibaba thì thường không trao đổi thông tin với nhau, tạo ra một thị trường lưỡng cực.
Giờ đây, các công ty lớn này đang bị buộc phải dịch chuyển sang mô hình mở hơn, nơi mà những hoạt động thanh toán, mua sắm không còn bị trói buộc vào 1 nền tảng duy nhất, cho phép các nhà bán hàng lấy lại sự kiểm soát về giá bán. Nhiều nhà phân tích tin rằng những thay đổi này sẽ giúp các nhà bán có thêm lợi nhuận, và giá bán thấp hơn dành cho người tiêu dùng, đổi lại các tập đoàn này sẽ phải tăng trưởng chậm lại. Alibaba đã cảnh báo các nhà đầu tư của mình hồi đầu tháng 8 này rằng những ưu đãi về thuế sẽ sớm kết thúc, và họ có phải trả hàng tỉ USD chi phí tăng thêm.
Quảng cáo
Việc chuyển đổi quyền lực này cũng sẽ có lợi ích cho người lao động. Các công ty như Didi, Meituan từ lâu đã trả lương thấp cho tài xế và nhân viên kho bãi của họ, giờ đang phải thay đổi. Các cơ quan chức năng hiện đang điều tra Meituan vì không cung cấp đủ sự chăm sóc cho nhân viên của mình. Công ty bị buộc phải tăng lương cơ bản và cung cấp bảo hiểm tốt hơn cho tái xế. Giá trị thị trường của Meituan đã giảm đi 1/5 kể từ khi các biện pháp này được thông báo hồi cuối tháng 7.
Trụ cột cuối cùng của chiến dịch mà Trung Quốc đang thực hiện đó là chuyển nguồn lực từ các công ty Internet sang việc tạo ra những công nghệ hữu hình hơn, những thứ mà chính phủ cho là quan trọng. Đây là một dấu mốc quan trọng trọng việc dịch chuyển cách Trung Quốc quản lý doanh nghiệp, trước đây chính sách thường tập trung vào việc tăng trưởng nhanh và thu hút đầu tư trực tiếp từ nước ngoài bằng việc giảm thuế, ưu đãi về đất…
Giờ thì nhà nước muốn sử dụng quyền lực của mình để phát triển các mảng giúp Trung Quốc ít phụ thuộc hơn vào phần cứng của Mỹ, thậm chí vượt qua Mỹ. Chủ tịch Tập Cận Bình từng nói đây là những thay đổi lớn nhất chưa từng thấy trong thiên niên kỉ qua về các mảng như AI, điện toán lượng tử. Ông Bình tin rằng việc này sẽ tạo ra một trật tự kinh tế mới xoay quanh Trung Quốc. Các lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc tin rằng nếu Trung Quốc có được lợi thế đi trước, họ sẽ không chỉ trở thành một siêu cường quốc về kinh tế mà còn về địa chính trị và quân sự nữa.
Nhiều chính trị gia ở Mỹ và Trung Quốc cũng muốn ngành công nghệ của họ dịch chuyển theo hướng giống như Trung Quốc: ít mạng xã hội hơn, ít những giá trị về “tinh thần” hơn. Thay vào đó, họ muốn xây dựng quốc gia mạnh về hạ tầng công nghệ, ví dụ như chip máy tính, năng lượng sạch. Một phần của việc này cũng nhằm chống lại các nỗ lực của Mỹ và đồng minh trong việc cấm xuất khẩu bán dẫn sang Trung Quốc cũng như lệnh cấm của nhiều công nghệ quan trọng khác.
Đi nhanh, và giám sát mọi thứ
Hiện tại những việc mà chính quyền Trung Quốc đang làm vẫn chưa chắc sẽ thành công. Một vấn đề đó là ai sẽ là người giám sát việc này. Đảng Cộng Sản Trung Quốc có hình ảnh là một lực lượng thống nhất và có một loạt mục tiêu đồng nhất. Tuy nhiên, cũng như mọi tổ chức lớn khác, chính phủ Trung Quốc cũng phân mảnh.
Việc kiểm soát các doanh nghiệp lớn trong ngành công nghệ xuất phát từ những nhân vật cấp cao trong bộ máy Trung Ương, đây là những kĩ sư và nhà kinh kế không có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực mà họ đang nhắm tới. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc nhờ vào những cơ quan nhỏ hơn, ví dụ như Cơ quan giám sát không gian số (CAC) hay SAMR để triển khai các mục tiêu của họ.
Quảng cáo
![[IMG]](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2021/08/5589281_TikTok.jpg)
Một số vụ việc cũng đã xảy ra, ví dụ như chính sách mới đây từ ngân hàng trung ương nhắm đến việc tách các công ty tài chính cơng nghệ lớn nhằm tránh độc quyền. Hay vụ việc cấm app của Didi chẳng hạn, đều có sự tham gia của CAC. SAu đó, Ủy ban giám sát chứng khoán Trung Quốc (CSRC) đã phải liên lạc với các ngân hàng và quỹ đầu tư để đảm bảo với họ rằng các lĩnh vực khác sẽ không bị xử lý mạnh tay như thế. Động thái của CSRC khiến nhiều người nghĩ rằng đây là dấu hiệu của cơ quan chức năng trong việc suy nghĩ lại về các tác động từ chính sách mà họ đưa ra. Tuy nhiên, nó cũng nhấn mạnh vào việc thiếu thống nhất của “chiến dịch” này.
Một nỗi lo lắng khác đến từ các nhà khởi nghiệp và các quỹ đầu tư mạo hiểm. Đúng là có nhiều công ty phải vất vả chống lại quyền lực của những tập đoàn lớn, nhưng nhìn chung họ vẫn xem trong những nhân vật như Jack Ma của Alibaba. Nhiều nhà khởi nghiệp lo ngại rằng công sức nhiều năm làm việc và hi sinh của họ sẽ bỗng chốc bị xé tang bởi các cơ quan cầm quyền. Chiến dịch của Trung Quốc đã có cách truyền thông sai về mục tiêu và ý định đến một thế hệ doanh nhân tài năng mới. Nếu không làm tốt hơn, nền kinh tế của Trung Quốc có thể trở thành một thị trường mở mà cạnh tranh lành mạnh, nhưng sẽ chẳng có ai vận hành các doanh nghiệp cả.
Nhiều nhà đầu tư cũng có lo ngại tương tự. Họ đều đồng thuận về mục đích của chiến dịch tăng cường quản lý các công ty công nghệ. Nếu được thực hiện đúng, nó có thể trở thành hình mẫu để chính phủ nước khác họ theo. Nhưng cách thực thi thì hiện tại vẫn chưa làm tốt. Nhiều người nói rằng “đe dọa ngành tech của Trung Quốc chính là đe dọa cả quốc gia”. Những công ty nhỏ giờ có lợi thế hơn, nhưng ai sẽ đầu tư cho họ?
Một bài kiểm tra lớn sắp tới sẽ là đợt IPO của ByteDance, một công ty khổng lồ trị giá 180 tỉ USD khi sở hữu trong tay TikTok và nhiều app tiêu thụ nội dung khác. Nhưng các nhà đầu tư đã bắt đầu cảm thấy hơi “lạnh chân”. Các công ty tech ở Trung Quốc gây quỹ được 28 tỉ USD trong quý cuối của năm 2020, nhưng sau đó khi mà đợt “chấn chỉnh” các công ty diễn ra, thì con số đó đã giảm xuống còn 23 tỉ USD trong quý 2 năm nay. Những công ty tương tự ở Mỹ còn thu hút được nhiều vốn hơn.
Nguồn: Economist
