"Chúng tôi đã lưu ý Mỹ sẽ phản ứng nếu xuất hiện các hành động thiết lập hiện diện quân sự lâu dài của Trung Quốc trên thực địa và tăng năng lực triển khai sức mạnh, hoặc xây dựng một cơ sở quân sự tại Quần đảo Solomon", Daniel Kritenbrink, trợ lý ngoại trưởng Mỹ chuyên trách Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết trong họp báo trực tuyến hôm nay.
Ông Kritentbrink từ chối nêu chi tiết biện pháp phản ứng của Mỹ trong trường hợp Trung Quốc thiết lập hiện diện quân sự lâu dài hoặc xây dựng căn cứ tại Quần đảo Solomon theo thỏa thuận vừa ký.
Kritenbrink cho biết ông và Điều phối viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ chuyên trách châu Á - Thái Bình Dương Kurt Campell đã có cuộc trao đổi "thẳng thắn và mang tính xây dựng" trong 90 phút với Thủ tướng Quần đảo Solomon Manasseh Sogavare về hiệp ước an ninh nước này vừa ký với Trung Quốc.
Đây là một phần trong chuyến thăm các đảo quốc Thái Bình Dương gồm Fiji, Papua New Guinea và Quần đảo Solomon của phái đoàn Mỹ từ ngày 20/4 đến ngày 23/4.
Ông nhấn mạnh Washington "tôn trọng chủ quyền của Solomon" và Thủ tướng Sogavare sau cuộc gặp với phái đoàn Mỹ đã đảm bảo giải đáp ba điểm lo ngại từ Mỹ, đồng thời khẳng định thỏa thuận chỉ nhắm đến các lo ngại an ninh nội địa. Dù vậy, giới chức Mỹ sẽ tiếp tục theo dõi sát sao các diễn biến liên quan đến hiệp ước an ninh giữa Trung Quốc và Quần đảo Solomon trong thời gian tới.
Thủ tướng Sogavare trong các tuyên bố chính thức khẳng định thỏa thuận an ninh với Trung Quốc sẽ không bao gồm điều khoản cho phép Trung Quốc thiết lập cơ sở quân sự trên quốc đảo. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ vẫn bày tỏ lo ngại về mục đích và quy mô của thỏa thuận, cho rằng hiệp ước an ninh này "tiềm ẩn nhiều tác động an ninh" với Mỹ và đồng minh.
"Nguyên nhân cơ bản khiến Mỹ cùng bạn bè, đồng minh, đối tác và các quốc đảo láng giềng tại Thái Bình Dương lo ngại là thỏa thuận thiếu vắng hoàn toàn yếu tố minh bạch, đặc biệt là động cơ dẫn đến hiệp ước này, trong đó mục tiêu của Trung Quốc chính xác là gì. Thỏa thuận không được soi xét, đánh giá, tham vấn hay quy trình thẩm định từ bất kỳ ai khác", ông nói.
Nhận định về khả năng thỏa thuận với Solomon là bước đầu tiên của Trung Quốc trong kế hoạch quân sự hóa các đảo Thái Bình Dương, ông Kritenbrink lưu ý Washington nhìn nhận Bắc Kinh "rõ ràng đang quyết liệt tìm kiếm cơ hội thiết lập hạ tầng hậu cần và cơ sở đồn trú hải ngoại" nhằm hỗ trợ quân đội triển khai và duy trì sức mạnh với phạm vi rộng lớn hơn trước.
Trả lời câu hỏi về khả năng Trung Quốc tiếp tục ký thêm thỏa thuận an ninh tương tự với những nước khác trong khu vực Thái Bình Dương, trợ lý ngoại trưởng Mỹ tái khẳng định khu vực "mang tầm quan trọng trung tâm" đối với an ninh và thịnh vượng của nước này.
Ông từ chối phỏng đoán về diễn biến trong tương lai, nhưng nhấn mạnh Washington sẽ giữ vững lập trường và những giá trị đã theo đuổi xuyên suốt thời gian qua "đối với mọi thách thức có thể xuất hiện trong tương lai".
Trung Quốc ngày 19/4 thông báo Ngoại trưởng Vương Nghị và người đồng cấp Quần đảo Solomon, ông Jeremiah Manele, đã chính thức ký thỏa thuận khung về hợp tác an ninh, nhưng không công bố nội dung chi tiết.
Theo dự thảo thỏa thuận được rò rỉ hồi tháng 3, tàu thuyền Trung Quốc sẽ được phép thực hiện các hoạt động tiếp tế hậu cần, dừng chân và quá cảnh tại Quần đảo Solomon. Trung Quốc cũng có thể triển khai "các lực lượng thích hợp" để bảo vệ nhân viên cùng dự án của nước này ở Solomon.
Thỏa thuận này cũng nêu rõ Solomon có thể yêu cầu Trung Quốc điều động cảnh sát vũ trang, binh sĩ và lực lượng hành pháp của nước này tới quốc đảo Thái Bình Dương để thực hiện các nhiệm vụ nhân đạo hoặc an ninh. Nếu không có sự đồng ý bằng văn bản của bên kia, cả hai sẽ không được phép tiết lộ các nhiệm vụ này.
Thanh Danh