Μυστήριο 12 Ελευσίνα + Επανάσταση

Τη σημαντική αφηγηματική Έκθεση – Εγκατάσταση με τίτλο “Ελευσίνα & Επανάσταση” εγκαινιάζει η 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης την Παρασκευή 3 Ιουνίου στο Parking του Παλαιού Ελαιουργείου Ελευσίνας. Η ιστορικού περιεχοµένου έκθεση, σε επιμέλεια της Ερατούς Κουτσουδάκη και επιστημονική επιμέλεια του Στέφανου Καβαλλιεράκη, με την πολύτιμη συμβολή τοπικών ιστοριοδιφών και συλλεκτών, αναπτύσσεται σε δύο μέρη που συνομιλούν και αλληλοσυμπληρώνονται: την in situ εικαστική εγκατάσταση “Θραύσματα” και την αφηγηματική ιστορική εγκατάσταση “Πολεμική Σκηνή”.

Η in situ εικαστική εγκατάσταση “Θραύσματα” επιχειρεί να συνθέσει το ίχνος της παράστασης “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” του Διονύσιου Σολωμού, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, που παρουσιάστηκε στον ίδιο ακριβώς τόπο, τον Ιούνιο 2021. Οι στίχοι του ποιήματος που χρησιμοποιήθηκαν τότε, διαμοιράζονται σε 60 στήλες από καθρέπτη, παραπέμποντας σε στρατιωτική μονάδα παραταγμένη ή και σε κοιμητήριο. Μεταφέροντας στον χρόνο και τον χώρο τους στίχους του κορυφαίου, οδυνηρά επίκαιρου ποιητικού έργου του Σολωμού, προσφέρουν μια σπάνια ευκαιρία στους επισκέπτες, να δουν τον εαυτό τους ως πολιορκημένους Μεσολογγίτες και να στοχαστούν πάνω στη δική τους πραγματικότητα, αν η ζωή τους τοποθετούσε σε εκείνη την ιστορική συγκυρία. Μια σημαντική αφορμή για προβληματισμό πάνω στη διαλεκτική της Ιστορίας, μέσα στη ζοφερή συγκυρία της τρέχουσας επικαιρότητας του πολέμου.

Η αφηγηματική ιστορική εγκατάσταση “Πολεμική Σκηνή” στέκει απέναντι στα “Θραύσματα”, προσκαλώντας το κοινό να ανακαλύψει τη σχέση της Ελευσίνας με την Επανάσταση του 1821. Τοποθετημένη εντός μιας πολεμικής σκηνής (τέντας), που παραπέμπει αφαιρετικά σε στρατηγείο οπλαρχηγού του 19^ου αιώνα, η αφήγηση εδώ δίνει έμφαση στο τοπικό στοιχείο. Άλλωστε, στα πολλαπλά στρώματα ιστορικής γραφής που συνθέτουν την ιστορία της Ελευσίνας, η πορεία και η συμμετοχή της ευρύτερης περιοχής στα γεγονότα εκείνης της περιόδου αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Ποιοι ήταν οι τοπικοί πρωταγωνιστές που συνήθως προσπερνά η “επίσημη” Ιστορία; Ποιες ήταν οι παράμετροι και οι ιδιαιτερότητες του τόπου, που διαμόρφωσαν την έκβαση των γεγονότων;

Η εγκατάσταση βασίζει σχεδόν αποκλειστικά το περιεχόμενό της στο έργο τοπικών ιστοριοδιφών και συλλεκτών, φέρνοντας τους επισκέπτες της σε επαφή με ένα σπάνιο υλικό. Χάρη στην ξεχωριστή αυτή περίπτωση ανθρώπων, που χαρακτηρίζονται από μια βαθιά αγάπη για τον τόπο τους και την Ιστορία, η εγκατάσταση εμπλουτίζεται με αρχειακό υλικό, που σπάνια φτάνει να εκτεθεί στα μουσεία. Ταυτόχρονα, η Έκθεση δίνει  έμφαση και στο υπερτοπικό, το ευρωπαϊκό, το παγκόσμιο, φωτίζοντας εκτός από τους τοπικούς και εθνικούς μας πρωταγωνιστές, τη συνδρομή των Ευρωπαίων στον Αγώνα των Ελλήνων.

Πώς συνδέεται το Μεσολόγγι με το στρατόπεδο στην Ελευσίνα, ίσως αναρωτηθεί κανείς. Με την εγκατάσταση του μεγαλύτερου και πολυπληθέστερου οργανωμένου στρατοπέδου των Ελλήνων και αρχηγό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, ως προπύργιο του αγώνα κατά των Τούρκων στη Στερεά Ελλάδα και ανάχωμα στη δράση του Κιουταχή, έρχεται η κορύφωση το 1826. Και είναι ακριβώς αυτό το “στρατόπεδο” της Έκθεσης, που συμβολίζει την έναρξη, το τέλος αλλά και τη δραματικότητα εκείνης της περιόδου, τη “φάση της κάμψης” της Επανάστασης με την εισβολή στην Πελοπόννησο, την πτώση του Μεσολογγίου και τη χαμένη μάχη των Αθηνών με τον θάνατο του Γεώργιου Καραϊσκάκη. Είναι οι “παράδοξες” ήττες που χαλυβδώνουν την τελική νίκη, έχοντας ενεργοποιήσει στο μεταξύ την ουσιαστική εμπλοκή των “Μεγάλων Δυνάμεων”.

Η  Έκθεση “Ελευσίνα & Επανάσταση” έναν χρόνο μετά τον σχεδιασμό της, έρχεται να θέσει έναν ακόμα βαθιά επίκαιρο προβληματισμό. Πόσο παγκόσμιες και διαχρονικές είναι, εν τέλει, οι παράμετροι που κρίνουν κάθε πόλεμο;

Συνθέτοντας το δεύτερο και το τρίτο μέρος αντίστοιχα του ομότιτλου επετειακού προγράμματος της 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Εθνική μας Παλιγγενεσία, οι δυο εγκαταστάσεις που συνθέτουν την Έκθεση “Ελευσίνα & Επανάσταση” αποτελούν τη συνέχεια μιας πρώτης, ξεχωριστής δράσης, που πραγματοποιήθηκε στον ίδιο χώρο τον Ιούνιο 2021: της παράστασης “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι”, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, μιας μοναδικής συμμετοχικής εμπειρίας, δείγμα της έννοιας της κοινωνικής γλυπτικής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, με τη συμβολή πολιτών από την Ελευσίνα και τις γύρω περιοχές, και τη συμμετοχή της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Δήμου Ελευσίνας.

Ευχαριστούμε θερμά τον Δήμο Ελευσίνας, τον Δήμαρχο Αργύρη Οικονόμου και ιδιαιτέρως τους Αντιδημάρχους Λεωνίδα Παππά και Φώτη Τατάκη. Την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Ελευσίνας και συγκεκριμένα τον Πρόεδρο Νικόλαο Βιλλιώτη και την Αντιπρόεδρο Σοφία Αδάμ, καθώς επίσης και τους Μάνο Παπαγεωργίου, Βίκυ Πασιοπούλου, Όλγα Παυλάκη, Ηλία Ρούση και Γιάννη Σίδερη.

Ευχαριστίες οφείλονται στους Ελευσίνιους συλλέκτες Γιώργο Παυλόπουλο και Κώστα Λυκίδη, καθώς και τον λαογράφο ερευνητή Παναγιώτη Πέστροβα, για την ευγενική παραχώρηση υλικού και την έμπρακτη στήριξή τους. Επιπλέον στο Δ.Σ. και τους επιμελητές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου για την ευγενική παραχώρηση άδειας δημοσίευσης αντιγράφων που ανήκουν στις συλλογές του. Τέλος, ευχαριστούμε θερμά τους Δημήτρη Γιώτα, Παντελή Μπουκάλα, Peter Mackridge, Θανάση Μωραΐτη, Διονύση Σαββόπουλο και όλους τους δικαιούχους πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων που έχουν συνδράμει με την ευγενική παραχώρηση υλικού στην υλοποίηση της αφηγηματικής εγκατάστασης.