Phương án tách phường đông dân để dễ quản lý từng được Sở Nội vụ TP HCM và một số địa phương đề cập. Gần đây nhất, ông Nguyễn Minh Nhựt, Chủ tịch UBND quận Bình Tân (có hơn 800.000 dân, đông nhất thành phố), nói dân số ở các phường quá đông, gây áp lực cho cơ quan hành chính trong giải quyết thủ tục, ảnh hưởng người dân. Vì vậy, vừa qua quận có nghiên cứu việc tách phường cũng như chia tách khu phố, giảm áp lực cho cơ sở.
Tuy nhiên, bà Đỗ Thanh Huyền, chuyên gia phân tích chính sách công, Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), nói việc tách phường xã đi ngược xu thế chung cả nước. Cách làm này sẽ làm tăng bộ máy và cán bộ, không đáp ứng yêu cầu tinh giản biên chế. Thay vào đó, thành phố nên sắp xếp cán bộ, công chức có sẵn phù hợp quy mô dân số. Việc này sẽ cân đối được số người phục vụ dân theo từng xã phường mà không ảnh hưởng định mức biên chế hiện có.
Chuyên gia này dẫn chứng, theo số liệu của Sở Nội vụ thành phố, trung bình, mỗi cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã tại TP HCM đang phục vụ 950 người dân. Thế nhưng, nếu tính tổng số người làm việc tại cấp xã, ấp, khu phố, tổ dân phố, tổ nhân dân thì tỷ lệ này là 98 người dân trên một cán bộ - ít hơn 9,6 lần.
"Thực tế, bộ máy chính quyền dưới cấp xã của TP HCM vẫn khá cồng kềnh, nhưng số cán bộ, công chức thực sự phục vụ công tác hành chính cho dân thì vẫn thiếu", bà nói Huyền và cho rằng cấp sát dân nhất như trưởng thôn, tổ trưởng dân phố cần được giao nhiệm vụ, trả lương như một công chức thay vì chỉ chủ yếu tuyên truyền, giám sát như hiện nay. Phương án này sẽ thật sự giảm được công việc cho cấp xã.
Ngoài ra, bà Huyền cũng đề nghị thành phố xem xét giảm cán bộ ở xã phường ít dân, tăng nơi đông dân để cân đối bộ máy. Hiện, khối lượng công việc ở phường xã ít hay nhiều thường căn cứ vào diện tích, dân số ở địa bàn. Nơi nào dân nhiều, công việc tăng và ngược lại. Điều này tạo ra bất bình đẳng khi cùng một mức lương nhưng người phải phục vụ hơn 4.500 dân (xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh), người chỉ phục vụ hơn 43 người (phường An Lợi Đông, TP Thủ Đức).
Theo TS Nguyễn Thị Thiện Trí (Đại học Luật TP HCM), khối lượng công việc nhiều nhưng thu nhập của cán bộ công chức xã, phường thấp so với mặt bằng TP HCM. Hiện, một công chức cấp xã tốt nghiệp đại học, thâm niên hơn 5 năm, chỉ nhận mức lương hơn bốn triệu đồng, khó thúc đẩy tinh thần cống hiến. Do vậy chế độ cho cán bộ cấp xã nên được tính theo năng lực và công việc đảm nhận, nhằm bảo đảm công bằng.
Nói về tổ chức bộ máy tại TP HCM, đặc biệt ở cấp phường xã, Phó chủ tịch UBND thành phố Võ Văn Hoan cho biết "có nhiều trăn trở". Ông dẫn chứng thành phố năm nào cũng phải xây dựng mới bệnh viện, trường học... và phải tăng số người làm việc, quản lý, vận hành bộ máy. Tuy nhiên, cơ chế hiện nay bó buộc thành phố trong một khung định sẵn, không thể thay đổi.
Lãnh đạo thành phố nêu ví dụ, trong biên chế phường được giao còn trống vị trí chủ tịch hoặc phó chủ tịch HĐND vì TP HCM thực hiện chính quyền đô thị nên không có HĐND cấp phường. Song địa phương không thể sắp xếp chức danh khác thay thế dù không vượt biên chế chung. "Thành phố muốn tổ chức lại bộ máy, sắp xếp cho gọn cũng sai quy định, mà nở ra để đáp ứng nhu cầu thực tế cũng không được", ông Hoan nói.
Theo ông Hoan, tăng cán bộ hay tách xã phường chỉ là kỹ thuật. Mong muốn của thành phố được tự quyết việc sắp xếp bộ máy dựa trên nguyên tắc phân cấp, uỷ quyền. Cụ thể, thành phố đề xuất Trung ương cho phép căn cứ vào tình hình, nhu cầu thực tiễn và ngân sách thành phố để trình HĐND quyết định số lượng, chức danh, chế độ, chính sách với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã ngoài số lượng quy định.
"Hoạt động kinh tế, xã hội ở TP HCM rất năng động, giao dịch diễn ra hàng ngày, hàng giờ ở từng địa phương. Vì vậy nếu việc quản trị coi thành phố như tỉnh lẻ sẽ cản trở năng lực phát triển, cạnh tranh của đô thị năng động nhất nước, ông Hoan nói.
Thu Hằng