Hangt er een VOC-luchtje aan het woord 'vlootschouw'? De raad van Tytsjerksteradiel denkt van wel: 'Woke-gedoe'

'Vlootschouw' in de Dikke Van Dale.

'Vlootschouw' in de Dikke Van Dale. FOTO LC

Tytsjerksteradiel schrapt het woord ‘vlootschouw’ uit de begroting na kritiek van het CDA. Volgens de partij hangt aan de term uit de bedrijfsvoering een VOC-luchtje.

Lees meer over
Tytsjerksteradiel

Van „woke-gedoe” (VVD) tot „geouwehoer oer wurden dêr’t we sa gau mooglik mei ophâlde moatte.” (BVNL). Zo onthaalde de raad in Burgum donderdag het voorstel om het woord ‘vlootschouw’ te schrappen uit de gemeentebegroting.

„De term giet oer strategyske personielsplanning, mar hat syn oarsprong yn de tiid fan de VOC”, zo lichtte Jan Willem Sietsma van het CDA zijn amendement toe. Hij stelde daarom voor het woord te vervangen in ‘talentschouw’.

‘Hiel goed wurd’

Alleen de tegenstemmers lieten van zich horen. „’Vlootschouw’ is gewoan in hiel goed wurd dat hiel goed brûkt wurde kin”, oordeelde Freddy de Haan van de FNP. Hij zei niet te willen meewerken aan de „nije trend om alle wurden te bekritisearjen.”

Een lange discussie werd het niet. Toen Sietsma zich afvroeg wat ze nou bedoelde met ‘woke’, hield Dineke Wagenaar van de VVD de boot af. „Ik haw gjin sin om yn in semantyske diskusje mei dy te belânen.”

De etymologie van 'vlootschouw'

Eerst de losse woorden. Volgens etymoloog Nicoline van der Sijs is vloot voor een groep schepen sinds de veertiende eeuw in gebruik. Het woord schouw voor bezichtiging of inspectie komt zelfs sinds de dertiende eeuw voor.

Aanvankelijk gaat het dan om het schouwen van dijken. Daaruit ontstaan samenstellingen als dijkschouw , noodschouw en landschouw . Pas vanaf de veertiende eeuw komen de wapens om de hoek kijken met het woord wapenschouwing .

De samenstelling vlootschouw (ook wel vlootrevue ) vindt Van der Sijs pas terug in de loop van de negentiende eeuw. ‘De oudste vermeldingen gaan bovendien over een Duitse connectie. In het Duits spreekt men over Flottenschau .’

Voor zover ze kan nagaan, komt ook dit Duitse woord voor het eerst in de negentiende eeuw voor. Het is een tijd waarin legers grote ontwikkelingen doormaken en zeilschepen plaatsmaken voor stoomschepen.

Pas in de twintigste, begin eenentwintigste eeuw wordt vlootschouw houden ook overdrachtelijk gebruikt. Het betekent dan ‘een overzicht ergens van geven’ of ‘iets in kaart brengen’. De connectie met vloot is verdwenen.

Kortom, schrijft Van der Sijs: ‘De conclusie is onvermijdelijk: tussen het woord vlootschouw en de VOC bestaat geen enkele relatie’.

Een krappe meerderheid van CDA, D66, PvdA en GroenLinks stemde uiteindelijk vóór het talentschouw-amendement. Alleen de ChristenUnie stemde verdeeld: Douwe Hooijenga was vóór, Mireille van der Meer tégen.

‘Geen relatie met de VOC’

Navraag bij historisch taalkundige Nicoline van der Sijs leert overigens dat ‘vlootschouw’ niets te maken heeft met het koloniale verleden. „Het woord dateert uit de negentiende eeuw en heeft geen relatie met de VOC.”