'Als ik pa zie, weet ik hoe ik niet wil eindigen'. De Dag van de Mantelzorg staat in Friesland in het teken van 'euthanasie bij dementie'

Verdriet bij de familie als één van de dochters de wilsverklaring van haar vader op haar telefoon laat zien.

Verdriet bij de familie als één van de dochters de wilsverklaring van haar vader op haar telefoon laat zien. FOTO JILMER POSTMA

De jaarlijkse Dag van de Mantelzorg is 10 november. In Friesland staat het thema ‘euthanasie bij dementie’ centraal.

Zelden zal er zo’n geroezemoes hebben geklonken tijdens een toneelvoorstelling in het Posthuis Theater in Heerenveen als dinsdagmiddag en -avond. De voorstelling Lang zal hij leven maakte de tongen los bij zorgmedewerkers en mantelzorgers. Het stuk was dan ook interactief bedoeld om stil te staan bij het thema ‘euthanasie bij dementie.’

De Friese organisaties Netwerken Palliatieve Zorg Fryslân, de gemeenten De Fryske Marren en Heerenveen, Netwerk Dementie Fryslân, Sociaal Werk De Kear, Stichting Caleidoscoop en Sichtpunt (hulp bij levensvragen) kozen voor dit thema, omdat het een ‘vreselijk dilemma is waar mantelzorgers en patiënten steeds vaker voor komen te staan.’

Zorgteam

Het stuk, waarin een familiegesprek werd nagespeeld, werd twee keer stilgelegd om de zaal de gelegenheid te geven om dit lastige onderwerp te bespreken. ,,Niet om tot één zienswijze te komen, maar om het open verkennen van elkaars morele uitgangspunten’’, licht Elzelina Schraa, coördinator Netwerken Palliatieve Zorg Fryslân, toe. Ook na afloop was er gelegenheid om na te praten in de aanwezigheid van scanartsen, geestelijk verzorgers en specialisten ouderengeneeskunde.

Met elkaar het erover hebben in je zorgteam was ook heel waardevol, merkte wijkverpleegkundige Beja Veenstra uit Heerenveen. ,,It dilemma dêr’t minsken soms foar steane, wie foar ús tige werkenber. Der bin minsken dy’t yntiids in bepaalde kar oer harren libbensein meitsje, mar as it dan sa fier is, blykt it dochs net goed genôch regele te wêzen.’’

Wilsverklaring

Dat overkomt de jarige hoofdonderwijzer Dirk Jan in de voorstelling ook. Het publiek maakt zijn 80ste verjaardag mee. Op zijn 76ste kreeg hij de diagnose dementie en heeft hij met hulp van één van zijn dochters een wilsverklaring opgenomen via een video op haar telefoon. ,,Ik ben nu nog bij het volle verstand, maar ik weet wat er komen gaat. Bespaar mij die ontluistering. Het verpleeghuis is voor mij de grens. Dan wil ik euthanasie.’’

Vandaar dat zoon Daan, als er lang zal hij leven wordt gezongen, opmerkt: ‘Dat wil pa helemaal niet.’ Het zorgt voor een verhitte discussie tussen Daan, zijn moeder, zijn tante en twee zussen. Wat zorgverleners er vooral in herkennen, is dat ieder kind zijn vader of moeder anders heeft beleefd en daarom ook anders in die levensvraag staat.

Daan zegt in het toneelstuk dat zijn vader een kind in het lijf van een 80-jarige is en nooit wilde verworden tot de lokale dorpsgek. ,,Als ik pa zie, weet ik hoe ik niet wil eindigen.’’

Verpleeghuis

Eén van zijn zussen, die zeer betrokken is bij de zorg voor haar vader, zegt dat ze haar vader niet ziet lijden. ,,Hij heeft het nog naar zijn zin en ik wil hem nog blijven knuffelen.’’ Moeder geeft aan de zorg niet meer aan te kunnen en vindt een goed, kleinschalig verpleeghuis wel een oplossing.

De zaal mag zich buigen over de vraag of er eigenlijk wel iemand mag spreken namens de vader, en zo ja wie? Moet dat de persoon zijn die het meest betrokken is bij de zorg? Even later wordt de vraag opgeworpen of er een waardige dan wel onwaardige manier van leven bestaat. Een toeschouwster heft haar handen in de lucht. ,,Dit is zo’n open vraag. Het is maar net hoe je in het leven staat.’’