De toan fan Henk van der Veer: "Waardech monument"
14 novimber 2022, 08:20 • 3 minuten lêstiid
"Honnen dy't teugen un Joads monument anmiege. Minsen dy't un gedenkteken achteloas as sitplak brúke. Achterlaten plestykbakjes met klodders majo op un davidster.
Ut was en is Marcel Wallage, Matthijs Graafland en mij un doarn in ut ooch. 'k Hew ut hier over ut gedenkteken in hartsje Sneek op ut plak dêr't oait de Sneker synagoge stond.
Dit is de tweede kollum dy't ik besteed an ut op te richten nieuwe monument in un beladen plak an'e Wijde Burgstraat fan Sneek.
De toan fan Henk van der Veer
Oulopen woënsdach, de dach wêrop't ut presys 84 jaar leden was dat tidens de Kristallnacht de Joadehaat in Dútslaan tòt un freesleke útbarsting kwam, was de presentasy fan dat ontwerp op ut Waltaplein in de Sneker Markstraat.
Piet Cohen, de 87-jarege mar sear fitale ontwerper fan ut gedenkteken gaf un toelichting. Dat wurdde gyn saai en technys ferhaal, mar un hele persoanleke fertelling dy't op mij in ieder gefal un diepe indruk maakte.
Cohen nam oans met in syn ontwerp, un staand monument fan kòrtenstaal met dêrin ses goaten glazen dryhoeken. "Ik wilde niet alleen een oorlogsmonument maken, maar ook een symbool van een verdwenen gemeenschap. De glazen driehoeken van de davidster symboliseren het wegvallen van deze mensen. Ze komen in meerdere plekken in lichtblauw glas in het raamwerk terug", aldus Piet Cohen.
Heel bysònder, ik wil ut nyt toefal noeme, is dat ut plak dêr't Piet Cohen syn toelichting gaf letterlek teugenover ut hús is dêr't foar de oarlòch syn skoanouders woanden. Dat was dokter Leopold Herzberger, dy't ok de oprichter fan de Openbare Leessaal in Sneek was. Wat dat angaat binne der bannen tussen Piet Cohen en de stad.
Piet Cohen dy't an de lijve ondervond wat ut is om nyt frij te wezen, as jonkje sat hij onderdoken in Limburg. Dêr kreech hij ok de naam 'Piet' want syn eigen naam 'Abram' maakte futdaleks dúdelek dat hij andere roots had.
Marcel Wallage fertelde over un sjoernalist dy't bij un bekende rabijn in New York op besoek was en hem de fraach stelde wêrom't God toestond dat der miljoënen Joaden fermoard binne. En dy rabijn begint te gúlen, te gúlen. Toen hij útgúlt was omarmde hij de sjoernalist en sei hij 'dat is nu precies wat het is, we kunnen maar 1 ding doen. Herinneren, herdenken en rouwen.'
Dêrom mut der un waardech monument komme op ut plak dêr't oait de Sneker sjoel stond. Op 10 november hewwe we opnieuw de namen fan'e 25 fermoarde Sneker Joaden lúdop noemd. Om ferfòlgens un moment stil te wezen. Nou late we wear fan oans hore.
Ik wêns jum un goeie week toe."
