De jacht op 1,2 miljard begint: minister Demir (N-VA) mag snoeien in groenestroomsubsidies van grote bedrijven

Begin februari van dit jaar. De Vlaamse regering is het eens: ze wil de elektriciteitsfactuur verlichten door te snoeien in de groenestroomsubsidies van bedrijven. Dit moet de komende tien jaar ruim 1,2 miljard euro uitsparen. Het is aan minister Demir om uit te zoeken hoe. Zij kwam zelf met het opvallende voorstel op de proppen en moet nu maar bewijzen dat het juridisch kan.

Nu, tien maanden later, is het advies van de Raad van State over het plan van Demir klaar. Volgens het rechtsorgaan moet de minister haar ontwerpdecreet hier en daar beter onderbouwen, maar het idee zelf blijft juridisch overeind. Ze kan de bestaande regeling rond de groenestroomsubsidies openbreken.

“Er kan worden besloten dat de ontworpen regeling (…) op zich niet in strijd is met het vertrouwensbeginsel en het beginsel van de bescherming van legitieme verwachtingen”, stelt de Raad van State vast.

Fernand Huts

Een tweehonderdtal grote bedrijven, het bekendste voorbeeld is Katoen Natie van Fernand Huts, heeft in het ‘gouden tijdperk van de groenestroomsubsidies’ (2006-2012) geïnvesteerd in zonnepanelen. In ruil ontvangen ze van de overheid een riante steun die twintig jaar loopt. De kosten voor de uitbetaling van de groenestroomcertificaten zitten in de elektriciteitsfactuur vervat. De oude, onbezonnen keuze om met steun te strooien heeft vandaag nog steeds een grote impact.

Voor Katoen Natie gaat het volgens een eerdere berekening van zakenkrant De Tijd om een bedrag van 12 miljoen euro per jaar, en dat nog tot 2029.

Over de haalbaarheid van een knip in de groenestroomsubsidies voor bedrijven is door de jaren heen veel gedebatteerd. De mogelijkheid is ook meermaals onderzocht, onder meer door voormalig minister Annemie Turtelboom (Open Vld). De vorige Vlaamse regering is er nooit aan durven beginnen, uit vrees voor een juridische uitputtingsslag met de eigen bedrijfswereld.

Dat het uitgerekend een minister van N-VA is die nu toch wil doorzetten met de besparing, mag opmerkelijk genoemd worden. N-VA heeft de voorbije jaren vaak de nadruk gelegd op het belang van rechtszekerheid voor de bedrijfswereld. De Vlaamse bedrijfskoepel Voka – ooit door partijvoorzitter Bart De Wever benoemd als ‘zijn echte baas’ – is resoluut tegen de maatregel.

Staatssteun

Volgens de Raad van State is er geen sprake van een contractbreuk of een schending van het vertrouwensbeginsel bij een wijziging van de steunregels, op voorwaarde dat verzekerd wordt dat investeringen terugverdiend kunnen worden (wat wel degelijk het geval lijkt).

De verklaring ligt deels bij Europa. Sinds enkele jaren heeft de Europese Commissie beslist dat steun voor investeerders in hernieuwbare energie ook gelabeld moet worden als ‘staatssteun’. Wat wil zeggen dat die steun aan de Europese regels hieromtrent moet voldoen. De meeste van de toegekende subsidies uit het gouden tijdperk zijn zo hoog dat ze die regels ver overschrijden. En dus kan Demir op die basis ingrijpen voor grote installaties.

Minister Demir reageert bijzonder tevreden. “Het is van onschatbare waarde dat de Raad van State iedereen terugfluit die ons ontwerpdecreet contractbreuk en een aanslag op de rechtszekerheid noemde”, laat ze weten. “De Raad van State zegt het tegendeel.”

Gezinnen

Demir benadrukt dat ze rekening zal houden met de opmerkingen van de Raad van State, want die zijn er dus ook. Ze zal daarom extra argumenten voorleggen aan het rechtsorgaan. Het gaat dan onder meer om het onderscheid dat de maatregel maakt tussen de groenestroomsubsidies voor gezinnen en bedrijven. Daar mag geen discriminatie ontstaan. Ook bij gezinnen is er sprake van (royale) oversubsidiëring, maar daar zal de minister niet aan raken.

“Omdat we er een punt van maken de gezinnen te vrijwaren, werken we dan ook een bijkomende motivering uit. Als ons dossier zo juridisch robuuster wordt, grijpen we die kans”, aldus Demir.

Haar kabinet verduidelijkt dat de regeling wellicht ingaat vanaf januari 2024. Volgend jaar zal dan gebruikt worden om bedrijf per bedrijf berekeningen te maken over een aanpassing van de eigen groenestroomsubsidies. Zo zouden ze op tijd zicht moeten krijgen op de impact van de maatregel op hun eigen financiële planning.

De kans dat zakenlui zoals Huts zich zomaar neerleggen bij hun verlies lijkt eerder klein. “De maatregelen van minister Demir treffen vooral dynamische Vlaamse bedrijven. Veel van deze bedrijven behoren tot de achterban van de N-VA. Een groot deel van het Vlaamse bedrijfsleven vormt de ruggengraat van het kiespubliek van de N-VA”, zei Huts in februari aan De Standaard.

Volgens Kurt Deketelaere, professor milieurecht met een cd&v-verleden, onderschat Demir ook de kritiek van de Raad van State. “Die is best fundamenteel. Zeker wanneer het gaat over de discriminatie tussen bijvoorbeeld gezinnen en bedrijven. Of tussen bedrijven die subsidies hebben ontvangen in het ‘gouden tijdperk’, tot 2012, en bedrijven die erna steun hebben gekregen. Dat zal toch serieus herwerkt moeten worden. Want anders krijg je na de invoering gegarandeerd enorme juridische problemen.”