Europa bindt strijd aan tegen verpakkingsafval: minishampooflesjes en grote webshopdozen in de ban

De nieuwe regels voor verpakkingsmateriaal die de Europese Commissarissen Frans Timmermans (Green Deal) en Virginijus Sinkevicius (Milieu) woensdagmiddag presenteren, zullen op verzet stuiten van lidstaten en industrieën. In tegenstelling tot veel burgers zitten die niet te wachten op striktere wetgeving – én de naleving ervan – om afval te voorkomen.

De hoeveelheid verpakkingsafval per burger in de EU bedraagt circa 180 kilo per jaar en is stijgende, zo blijkt uit het nog vertrouwelijke Commissievoorstel. De Commissie wijst erop dat 40 procent van het plastic en de helft van al het papier dat in Europa wordt gebruikt, bestemd is voor verpakking. Al met al is het verpakkingsmateriaal nu goed voor 36 procent van het afval. Als er niets verandert, groeit die afvalberg gestaag door, zeker nu mensen steeds meer online kopen. Dat is niet alleen een verspilling van grondstoffen, maar geeft vervuiling (water, grond) en CO2-uitstoot.

De eerste stap die de Commissie wil zetten is het verminderen van verpakkingsmateriaal. Zo mag de verpakking van thuisbezorgde goederen nog maar maximaal 40 procent loze ruimte bevatten. Nu worden kleine artikelen vaak veel groter verpakt.

Wat ook verboden wordt als het aan de Commissie ligt, zijn de miniflesjes met shampoo en lotion in hotels, evenals de in plastic gewikkelde zeepjes. Kleine hoeveelheden fruit en groenten moeten los worden verkocht in plaats van verpakt in vervuilende foambakjes omwikkeld met folie.

Wie koffie drinkt in een koffiebar, broodjeszaak of café, dient dat uit een herbruikbare kop te doen. De kunststof beker bij ketens als Starbucks mag niet meer. Ook etenswaren voor consumptie ter plekke mogen niet meer worden geserveerd in weggooi-boxen. Koffiemelk in cupjes, creamer in zakjes en mayonaise en ketchup in zakjes, zijn straks ook niet meer toegestaan.

Bier

Naast minder verpakkingsmateriaal afval streeft de Commissie naar verpakkingen die herbruikbaar en hervulbaar zijn. Fabrikanten van voedsel en drank moeten daarmee rekening houden. Bierverkopers moeten in 2030 10 procent van hun drank in hervulbare flessen verkopen, in 2040 20 procent. Nu belanden de flesjes meestal in de glasbak.

Het afval van verpakkingsmateriaal dat uiteindelijk overblijft, moet afbreekbaar of recyclebaar zijn. Voor de koffiecapsules en de stickers op fruit eist de Commissie dat die binnen 24 maanden zijn vergaan. Ook komt ze met strengere regels voor afbreekbaar plastic: dat moet ook echt afbreken en niet in kleine stukjes uiteenvallen.

Om het hergebruik aan te moedigen, wil de Commissie overal in de EU dezelfde pictogrammen voor de verschillende types afval. Dat maakt het makkelijker voor de burgers om hun afval te scheiden, ook als ze op vakantie zijn. Ze pleit verder voor de verplichte inzameling (bijvoorbeeld met statiegeld) van plastic flessen en blikjes.

Als de lidstaten en het Europees Parlement de maatregelen overnemen, is in 2040 de hoeveelheid verpakkingsafval per burger 15 procent lager dan in 2018. De CO2-uitstoot door de productie van verpakkingsmateriaal daalt in 2030 met ruim twintig miljoen ton per jaar, ongeveer de totale CO2-uitstoot van Kroatië. De economische schade door milieuvervuiling neemt met 6,4 miljard euro af.

Hoewel de omschakeling naar minder en duurzamer verpakkingen aanvankelijk geld kost, is ze op termijn winstgevend. De Commissie verwacht ook 600 duizend extra banen. Niettemin is er afgelopen maanden stevig gelobbyd door bedrijfssectoren om bindende doelstellingen te voorkomen.