Direct naar artikelinhoud
Bellen metBart Eeckhout

Na de gelekte Whatsapp-berichten: ‘Dit is een conflict binnen Open Vld, buiten de andere coalitiepartners om’

Na de gelekte Whatsapp-berichten: ‘Dit is een conflict binnen Open Vld, buiten de andere coalitiepartners om’
Beeld Eva Beeusaert, Photo News

Gelekte Whatsapp-berichten suggereren dat het kabinet van premier Alexander De Croo (Open Vld) wel degelijk akkoord is gegaan met de aangepaste begroting die toenmalig staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) in de Kamer heeft ingediend. Wat zijn de gevolgen van die onthulling? Bart Eeckhout maakt een eerste analyse

Goeiemiddag Bart, wat is het nieuws?

“Er is een conversatie opgedoken via Whatsapp tussen medewerkers van de kabinetten van premier De Croo en van toenmalig staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker. Knack publiceert de Whatsapp-berichten vandaag. Die berichten geven de indruk dat het kabinet van de premier wel degelijk de aangepaste versie van de begroting voor 2023 die in de Kamer is ingediend, mee heeft goedgekeurd. Die versie is betwist omdat ze afwijkt van de begrotingsopmaak die de regering aan de Europese Commissie bezorgde. Het begrotingstekort valt, in de versie van de Kamer, groter uit dan in de Europese versie, omdat gerekend wordt met een permanente verlaging van de btw op gas en elektriciteit, terwijl nog geen rekening wordt gehouden met eventuele compensaties.

“Dat verschil is staatssecretaris De Bleeker zwaar aangerekend met name door de premier en de partijleiding. Wanneer na een eerste aanpassing nog andere rekenfouten opduiken, moest De Bleeker vertrekken. Alexia Bertrand is haar opvolger. Nu lijkt het toch zo te zijn dat het kabinet De Croo zelf op de hoogte was van de aanpassingen en geen bezwaar maakte. De finale discusssie onder experts over de begroting, via Whatsapp dus, eindigt met “is dus oké voor ons” vanwege de medewerker van de premier. Dat doet de vraag rijzen waarom een staatssecretaris moest opstappen voor een ‘materiële fout’ waarvan het kabinet van de premier op de hoogte was of had kunnen en moeten zijn.”

Komt de onthulling als een verrassing?

“Niet helemaal. Toen de krant De Tijd een reconstructie maakte van het conflict over de begroting dat tot het ontslag van De Bleeker leidde, reageerde een (oud-)medewerker van haar kabinet daarop via de sociale mediumsite LinkedIn. Daar meldde hij al dat het kabinet van De Croo per Whatsapp de begroting ‘expliciet’ had goedgekeurd. Het is die conversatie die vandaag uitlekt.

“Vervelend is wel dat premier De Croo vorige week in de Kamer nog de indruk wekte dat die Whatsapp-dialoog helemaal niet heeft plaats gevonden. Toen Kamerlid Sander Loones (N-VA) hem vroeg om inzage in die communicatie, reageerde De Croo dat dat een verzoek was ‘om een bewijs van iets dat niet heeft plaatsgevonden.’”

Hoe reageert De Croo nu?

“Volgens zijn woordvoerder is dit veel gedoe om niks. Hij noemt het “een heel verwrongen besluit gemaakt van een informele whatsapp-conversatie”. Voor het kabinet van de premier telt wat in het zogenaamde ‘leescomité’ gezegd is - de vergadering van de kabinetsexperts over de begroting - niet wat per Whatsapp toegevoegd wordt. Op dat leescomité zijn inderdaad opmerkingen gemaakt over de BTW-aanpassing. Maar blijkbaar is achteraf op zijn minst onvoldoende nagekeken of ook de tabellen met de cijfers nog moesten aangepast worden. De premier wordt vanmiddag in de Kamer verwacht om meer uitleg te geven, op vraag van de N-VA-oppositie”

Heeft de premier gelogen?

“Mja, dat kan je niet zomaar stellen. Er zijn op dat leescomité opmerkingen gemaakt, die zijn aangepast in de tekst, maar blijkbaar niet in de cijfertabellen. Dat is dan de ‘materiële fout’ van de staatssecretaris. Op het vroegere kabinet van De Bleeker houden ze dan weer vol dat via Whatsapp het kabinet van de premier wel degelijk zijn definitieve fiat heeft gegeven voor de versie van de begroting die naar de Kamer is vertrokken. Ook daar valt wat voor te zeggen. Voor de cijfertabellen zijn geen aanpassingen gevraagd en uiteindelijk is de bewuste conversatie afgesloten met een ‘ok’.

“De premier zegt ook dat hij nooit ontkend heeft dat er Whatsappjes zijn geweest, wel dat die van doorslaggevend belang zijn. Ook dat klopt als je het op de letter beschouwt. De premier heeft nooit letterlijk gezegd “Er zijn geen whatsappjes”.

Wat zijn de gevolgen voor de regering?

“Dit is natuurlijk een uiterst vervelende zaak, maar persoonlijk denk ik niet dat het voortbestaan van de regering in het gedrang komt. Dit blijft een conflict dat zich binnen Open Vld afspeelt, waar de andere coalitiepartners part noch deel aan hebben. Ik verwacht niet dat een regeringspartij het vertrouwen zal opzeggen in de regering. Dan zou premier De Croo het ontslag moeten indienen van zijn regering, maar dat vooruitzicht trekt op dit moment geen enkele regeringspartij aan.”

En wat zijn de gevolgen voor de premier?

“De positie van de premier komt hier gehavend uit. Maar een definitieve klap is dit niet. Zijn geloofwaardigheid krijgt wel een flinke knauw. Steeds meer drijft het beeld boven van een regeringsleider die zijn eigen positie redt door een ondergeschikte voor de leeuwen te gooien. De vraag is met welk gezag hij zijn ploeg nog kan leiden en kan overtuigen om te bewegen op moeilijke hervormingsdossiers.

“Aan die hele begroting zit geen enkele goede kant meer. Dat is voor een liberaal regeringsleider een lastige zaak. België heeft het grootste begrotingstekort van de hele EU, en velen gaan er van dat staatssecretaris De Bleeker destijds niet zozeer ‘fout’ was, maar eerlijk en voorzichtig. Ze telde uitgaven mee waarvan iedereen verwacht dat ze gaan komen en ze houdt nog geen rekening met inkomsten die nog hoogst onzeker zijn. Het conflict over de begroting gaat allang niet meer over de precieze cijfers, maar wel over de ernst waarmee het land geleid wordt.”