Rutte sprak die excuses uit namens de Nederlandse Staat in de meerdere talen van de voormalige koloniën. „We doen dit niet om schoon schip te maken, het verleden af te sluiten en achter ons te laten. We doen dit en doen dit nu om staande op de drempel van een belangrijk herdenkingsjaar samen de weg vooruit te hebben. We delen niet alleen het verleden, maar ook de toekomst. Dus zetten we vandaag een komma, en niet een punt.” Komend jaar is het 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft.

Rutte zegt zelf ook een omslag in denken te hebben gemaakt over het slavernijverleden. „Lange tijd dacht ik: het slavernijverleden is geschiedenis die achter ons ligt. Maar ik had het mis.” Volgens hem werkt het slavernijverleden ook door ’in het hier en nu’ met racistische en discriminerende patronen. „Om dat te doorbreken moeten we ook het verleden open en eerlijk onder ogen zien.”

Niet alleen

Rutte doet het maandagmiddag niet alleen. De premier houdt zelf een toespraak in het Nationaal Archief, waar ook vicepremiers Kaag, Hoekstra en Schouten en ministers Dijkgraaf (Onderwijs) en Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer aanschuiven. Tegelijkertijd zijn nog zeven bewindspersonen uitgevlogen naar de voormalige koloniën Suriname, Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten om ter plekke de speech van Rutte toe te lichten.

De rommelige manier waarop deze dag is georganiseerd, werd het kabinet door tal van belangenorganisaties en landen niet in dank afgenomen. Clubs buitelden over elkaar met eisen over herstelbetalingen, het kwijtschelden van schulden, de datum van het excuus en een rol voor de koning. Kaag moest afgelopen week nog uitvliegen naar Suriname om de plooien met dat land glad te strijken. Diverse clubs, maar ook de regering van Sint Maarten, hebben desalniettemin al laten weten een excuus op deze maandag niet te accepteren.

Dat excuus gaat overigens naar verwachting wel gepaard met een zak geld. Het kabinet trekt zo’n 25 miljoen euro uit voor een slavernijmuseum, lekte eerder uit. En er komt waarschijnlijk een fonds van 200 miljoen euro voor ’bewustwording’ over het slavernijverleden, zoals voorlichting en lesmateriaal.

Betekenisvol moment

Het ’betekenisvolle moment’ volgt op een rapport van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden dat door het kabinet is ingesteld. In dat rapport wordt niet alleen geadviseerd om excuses te maken. Er zou ook een nationale herdenkingsdag moeten komen op 1 juli, bijgewoond door de koning en de regering. Het adviescollege wil daarnaast dat de erkenning, excuses en het herstel van het slavernijverleden in de wet verankerd worden. Rutte zegt nu de ’analyse en conclusies’ van de dialooggroep te ’omarmen’.