Schiermonnikoog

,,Schiermonnikoog is het meest duistere plekje van Nederland. Vraag maar eens aan mensen op de boot waarom ze naar Schiermonnikoog gaan: vanwege de duisternis. Als ik je op pad had moeten nemen in het Waddengebied, zou ik met je naar Schiermonnikoog gaan. Om het unieke van de Wadden te laten zien. Die héle oostelijke kant, waar heel veel aanspoel is geweest. Een strand van 5, 6 kilometer is er bijgekomen. Een stilte, weidsheid, rust.”

,,En juist daar wilden ze die kabels er doortrekken , die kabels vanaf de windparken in de Noordzee. Nou als je weet hoe ruig dat gaat en hoe groots en hoe diep... zo groot als een gebouw. Dan denk ik: jongens: hou eens op.”

,,Als je dit laat geworden... dan gaan ze wel dertig keer het Wad doorkruisen. Als je doorvraagt krijg je er geen antwoord op, van die Tennet-jongens en Economische Zaken-lui. Het belang van de Waddenzee staat daar helemaal niet voorop. Ik ben niet tegen windenergiewinning op zee, ik zie het als oplossing voor de komende vijftig jaar, maar doe het zodanig dat er minimale ecologische schade is.”

,,Het mooiste gebied van het Wad, dáár moet je dan precies langs. Dat zegt wel genoeg hoe ernaar het Wad wordt gekeken, opgedonderd! Wij zeggen: doe één keer die aansluiting, door het liefst de stroom op zee te organiseren en de waterstof naar het vasteland te transporteren. Na heel veel strijd van onze kant, Schiermonnikoog, de boeren en Natuurmonumenten gaan ze nu toch weer proberen het bij de Eems voor elkaar te krijgen, een zo oostelijk mogelijke route voor de kabels. Die strijd geeft aan dat je altijd moet knokken voor het unieke van dit gebied.”

,,Maar ook, wat heel mooi is geworden: die fietspaden langs het wad. Op alle eilanden. Zo mooi, met ondergaande zon fietsen met het wad naast je, dan ben je van de wereld af hoor.”

Uitzichten

,,De weidsheid, stilte en duisternis. Nergens in Nederland hebben we dat meer. Waar ik me zo aan geërgerd heb is Lauwersoog, dat Werelderfgoedcentrum dat ze daar neer wilden zetten. Een gebouw van 30 meter hoog. Jóngens, dan noem je jezelf een dark-sky-gemeente! Met de Milieufederatie Groningen, kleine vissers, Natuurmonumenten en nog wat organisaties zijn we naar de Raad van State geweest. Dat heeft geholpen. Het wordt nu 16,5 meter, dat begint erop te lijken. Kijk nou eerst: wat hoort bij zo’n gebied. En maak dan pas je ontwerp.”

,,Aan de andere kant vind ik dat de Nederlandse Waddenkust nog redelijk clean is gebleven. Als je kijkt naar de Duitse Waddeneilanden, dan denk ik: help! Zo’n eiland als Sylt, dat is helemaal volgebouwd. Of dat Deense eiland: Rømø, dat is ook verschrikkelijk. Je zag op het strand de zee helemaal niet. Er waren rijen campers en er zaten allemaal mensen volgegeten tussen de andere campers door te gluren naar de zee, het leek nergens op. Maar in april wil ik met mijn Koos, mijn man, wel naar een ander Deens Waddeneiland. Fanø bij Esbjerg, daar ben ik nog nooit geweest, dat moet heel mooi zijn.”

,,Maar als ik het heb over een cleane kust, laat ik dan ook eerlijk blijven. Als je kijkt naar Delfzijl, dat past niet bij de Wadden, dat is compleet verpest, vind ik. Veel te groots. Vind ik van het industrieterrein bij Harlingen ook. Als ik daar ‘s ochtends langs rijd: ‘Welkom bij ons Unesco Werelderfgoed Wadden’ en het eerste wat je ziet is de afvaloven en de zoutfabriek. Die staan haaks op wat werelderfgoed hoort te zijn.’’

,,Ik vind wel dat er gewerkt moet worden, maar maak dat passender bij het gebied. Dat is continu wat er bij de Wadden zou moeten gebeuren, dat je eerst kijkt wat hoort hierbij en dan je keuzes maakt. Er is niet echt een duidelijk beleidskader voor dit gebied, de ministeries kauwen daar nog stééds op.”

Zeehonden

,,Dat Werelderfgoedcentrum bij Lauwersoog krijgt straks een andere naam, als ik het goed begrepen heb. Het is ook eerder een zeehondenopvang, die van Pieterburen verhuist erheen. Maar de zeehonden komen niet meer op het dak, zoals het plan was. Dat is niet onze verdienste, dat werd te duur, maar ik ben er wel blij mee. Zeehonden horen niet op het dak, die horen in de zee.”

,,Een jaar of twee, drie geleden is er onder leiding van Tineke Schokker (voormalig burgemeester van Vlieland, red.) eenduidig zeehondenbeleid gekomen. Over de eisen aan de opvang van zieke zeehonden, als je een puppy of zieke zeehond wil redden.”

,,Het gaat goed met de zeehond, dat zegt dat er minder vervuiling is. In de tijd dat Lenie ‘t Hart er was, waren er nog 400 zeehonden heb ik me laten vertellen. Nu zijn het er bijna 24.000, in de hele Waddenzee tot Denemarken. Ja, dat heeft ook weer een keerzijde. Als de populatie te groot wordt, kan dat leiden tot ziektes, dat is de natuur. Helpen kan er ook toe leiden dat de populatie verzwakt.”

,,De Wadden zijn belangrijk voor veel flora en fauna. De Waddenzee is niet voor niks Unesco Werelderfgoed geworden. Door natuurlijke omstandigheden, door storm, de ijstijd, overstromingen is het gebied zo gevormd, met de eilanden. Dit is het grootste ‘wetland’ in de wereld, 10.000 vierkante kilometer. Bij eb valt 70 procent van dit gebied droog, dan mag jij uitrekenen hoe belangrijk dit is voor trekvogels uit de hele wereld die hier foerageren. Iets van 12 miljoen vogels zijn van dit gebied afhankelijk.”

De mensen

,,Een anekdote. Het was april 2018, ik was een paar dagen directeur van de Waddenvereniging en ik loop dichtbij ons kantoor bij de haven langs de leugenbank in Harlingen. Daar zitten altijd een paar Ouwe Seunen. ‘Nou meiske, gaast der in hek omheen sette’, zeiden ze in het Harlingers. ‘Haha, tuurlijk niet, juh. Wat iddat voor flauwekul!’, reageerde ik, ‘as de Waddenvereniging der niet waar, satst hier tegen flatgebouwen an te kieken’. Nou, daar had het meiske wel gelijk aan, vonden de Ouwe Seunen. Leuk hé, Harlingers dagen je altijd uit.”

,,Die karakteristieke mensen, dat maakt de Wadden ook zo leuk. Als ik met Koos naar Fanø ga, wil ik ook langs de Halligen. Heb je de film Silence of the tides gezien? Die postman van de Deutsche Post bij dat spoorlijntje? Zo’n unieke kop heb je nog nooit gezien. Die wil ik ontmoeten, daar wil ik naar toe. Helemaal verweerd, die man is gewoon de Wadden.”

,,Met Flip van Doorn - die heeft het boek De Friezen geschreven - ben ik eens op pad geweest. Die zei ook: je moet naar de Halligen, daar is het zó mooi, zo puur. Daar gaan we de Wadden snuiven.”

,,Toerisme hoort bij de Wadden, maar we moeten er wel duurzaam mee omgaan. Stapeling van alle activiteiten brengt schade toe. Het baggeren, de kabels, de gaswinning, de zoutwinning, te intensieve visserij, maar ook bepaalde vormen van toerisme. Op pad met een inspectieboot zag ik ze scheuren met die ribs (rubberboten, red.), met acht man erop. Die gassen een keer om de Engelsmanplaat en weer terug. Nou, dat moet je helemaal niet willen. We moeten ook kijken naar de grote groepen wadlopers. Als zes, zeven organisaties met bussenvol aankomen, is dat te massaal. Te massaal hoort niet bij de Wadden.”

,,Vissers horen ook bij het wad, absoluut. Geen zee zonder visserij. Maar het moet gepast zijn, de visserij is nu te fors. Je moet de vissers wel helpen naar een nieuwe toekomst.”

,,Dat is zo’n raar vooroordeel: als je voor natuur opkomt, dan mag er niks meer. Daar ben ik het tótaal niet mee eens. Je kijkt naar wat goed is voor het gebied en wat er dan allemaal mogelijk is. Oerol laat zien hoeveel veerkracht je kan opbrengen, locatietheater midden in een Natura2000-gebied. Ik kom er heel graag, en heel vaak, vanaf de begintijd.”

Een schone zee

,,Heb ik aan het begin van mijn directeurschap de rode vlag gehesen omdat het niet goed gaat met de Waddenzee? Nou, die kan nog niet naar beneden. Het wordt niet beter, omdat de voorwaarden niet goed zijn. De onderwaterwereld krijgt veel meer aandacht. We zijn nu bezig met Swimway , we onderzoeken de bewegingen van de vissen. De paaigebieden van het wad moeten beter, maar dat lukt niet zolang we strakke dijken hebben. Er moeten eerst zachte randen komen, dát gaat pas helpen. Dus ik kan nóg vijf jaar directeur blijven, zolang de dijken gelijk blijven, kan ik niet zeggen dat het goed gaat.”

,,Vissen hebben gebieden nodig om hun ding te doen. Visvrije gebieden hebben we inmiddels, onder andere het Eierlandse Gat (een zeegat tussen Texel en Vlieland, red.). Maar hoe daar nu mee omgaan? Daar is veel discussie over. Ik zeg: niks aan doen, met rust laten.”

,,Er komt trouwens nieuw Europees beleid, 30 procent van je gebied moet ‘no use’-gebruik worden. Dat zal de onderwaterwereld helpen. Met onze bioloog Bart Beijloos was ik in Brussel actief voor de komende Natuurherstelwet. We moeten overal aandacht voor blijven vragen, de Wadden kunnen niet voor zichzelf opkomen. Als de Waddenvereniging met haar 35.000 leden en donateurs niet op het podium springt, gebeurt er vaak niks.”

Ramp met MSC Zoë

,,Als iets heel indrukwekkend geweest is de voorbije vijf jaar, is het de ramp met de MSC Zoë. 800.000 kilo uit die 342 over boord geslagen containers bleef achter in zee. Rijkswaterstaat vond het niet meer lonend dat nog op te ruimen. Dat moest je op de vaste wal eens doen, alle afval in de bermen en de straten laten liggen omdat het oprapen niet loont... De zee is gewoon een afvalbelt. Ellen Kuipers en andere medewerkers bedachten: dan gaan we het zelf opruimen . Poeh, dat vond ik wel heel ambitieus. Maar in twee jaar hebben we nu met drie andere organisaties zo’n 170.000 kilo troep uit zee gehaald. Al die rotzooi komt bij berger André Borsch in Harlingen bij elkaar, echt indrukwekkend.”

,,We krijgen voor deze CleanUp XL geld van de Postcodeloterij, maar dat nemen we alleen aan omdat het doelgericht is. We gaan met niemand een subsidierelatie aan, we willen onafhankelijk opereren. Dat is heel belangrijk om niet met meel in de mond te gaan praten. Als iets niet goed is voor de Wadden, moet je niet gaan polderen. En wat goed is voor de Wadden, is goed voor de mensen.”