De feestmaand toonde twee gezichten: dit was het weer in december

Het was 18 december op de Groote Wielen bij Leeuwarden een komen en gaan van schaatsers, evenals op andere meren en polders.

Het was 18 december op de Groote Wielen bij Leeuwarden een komen en gaan van schaatsers, evenals op andere meren en polders. Foto: Anton Kappers

Dankzij ruim een week met rustig winterweer kon er rond 17 december op ondergelopen velden geschaatst worden, maar vanaf de 19de werd het herfstig en de maand eindigde met recordhoge temperaturen.

De weerkaart oogde rond 4 december het meest winters met hogedrukgebieden van Groenland tot Rusland. Het duurde echter nog een paar dagen voor de koude lucht ons land bereikte, maar vanaf de 8ste vroor het elf dagenlang vrijwel elke nacht en kwam geleidelijk een ijsvloer tot stand. Snel ging dat niet, want overdag dooide het vrijwel steeds licht, vooral in de kustgebieden.

Er was namelijk geen sprake van rechtstreekse aanvoer van Russische kou. Het was een situatie met stagnerende koude lucht, waarin van het noorden uit af en toe een kleine storing de Noordzee bereikte. Dat leidde dan tot een zwakke luchtaanvoer van zee, waarbij het kwik op Vlieland opliep tot wel 5 of 6 graden boven nul, terwijl de temperatuur in de Zuidoosthoek niet of nauwelijks boven het vriespunt kwam.

Als het ‘s nachts helder werd, dan kon het in vrijwel de hele provincie matig vriezen, zoals op de 14de en de 18de. Op 14 december werden op grote schaal minima van -8 of -9 graden gemeten. De vorstperiode sloot af met op de 18de op veel plaatsen nog net een ijsdag. De schaatsen konden daarna meteen in het vet en opgeborgen.

Omslag verliep opmerkelijk snel

De omslag op 19 december verliep opmerkelijk snel, waarbij zachte lucht voorafgegaan door regen en ijzel binnen denderde en het weer de rest van de maand zou bepalen. Was het tot dan toe in december overwegend droog en vrij zonnig geweest, nu bleef het tot het einde van het jaar wisselvallig met af en toe regen.

De luchtdruk bleef hoog boven Zuid- en Zuidoost-Europa en depressies koersten langs Schotland naar Scandinavië. Een klassiek recept voor antiwinterweer. Fronten die de begrenzing vormden tussen zachte en zeer zachte lucht passeerden met regen en er waren veel grijze dagen met vooral aan het IJsselmeer soms hardnekkige mist. Aanvankelijk schommelden de maxima tussen 7 en 10 graden, maar bij de jaarwisseling werden in subtropische lucht zelfs recordtemperaturen van ruim 14 graden gemeten.

Koudste kerstmaand sinds 2010

Toen de kruitdampen waren opgetrokken bleek december toch de koudste kerstmaand te zijn geweest sinds 2010. Het provinciegemiddelde bedroeg 3,6 graden en dat was voor het eerst in twaalf jaar weer eens onder de normale 3,9 graden. Daarbij moet bedacht worden dat de normaalwaarde (het gemiddelde over 1991-2020) ruim een graad hoger ligt dan vijftig jaar geleden.

Op de eilanden waren acht vorstdagen en elders elf tot dertien en dat stemt overeen met normaal. Aan de kust kwam het niet tot ijsdagen en in het binnenland waren dat er één of twee, ook een vrij normaal beeld.

Het provinciaal neerslaggemiddelde bedroeg 69 millimeter tegen 86 normaal. De beide voorgaande decembermaanden waren natter, in 2019 was het iets droger. Terschelling was het natste deel van de provincie.

Ondanks tien tot twaalf zonloze dagen kwam het aantal uren zon in Leeuwarden met 68 net boven de normale 61 uit. Ook in dit opzicht was Terschelling koploper met 88 uren zon.

Cijfers van december

Temperatuur:

  • Gemiddeld over Friesland: 3,6 °C
  • Normaal: 3,9 °C
  • Hoogste temperatuur: 14,9 °C op 31 december in Bakkeveen
  • Laagste temperatuur: - 9,9°C op 14 december op Vliegbasis Leeuwarden

Neerslag:

  • Gemiddeld over Friesland: 69 mm
  • Normaal: 86 mm
  • Hoogste maandsom: 96 mm in Formerum
  • Laagste maandsom: 54 mm in Wommels
  • Hoogste etmaalsom: 21 mm op 31 december in Siegerswoude

Voor dit overzicht is gebruik gemaakt van de voorlopige cijfers van het KNMI en de definitieve cijfers van het waarnemersnetwerk van de LC.