Landelijk actieprogramma gepresenteerd om problemen met vol stroomnet op te lossen

Met het nationale actieprogramma – dat is opgesteld onder leiding van speciaal coördinator Ben Voorhorst – is breed gekeken naar landelijke en regionale oplossingen voor de netcongestie. Met het actieplan willen de betrokkenen aan meerdere knoppen tegelijk draaien om de problemen met het volle stroomnet zoveel mogelijk te beperken en voorkomen. ‘Dat gaat helpen, maar het probleem niet in één keer oplossen’, aldus minister Jetten voor Klimaat en Energie. ‘Voor de zomer wordt bezien of er snel genoeg resultaat wordt geboekt en of extra acties nodig zijn.’

3 hoofddoelen
Het landelijk actieprogramma richt zich op 3 hoofddoelen. Het eerste doel is ‘sneller bouwen’ en daarmee sneller realiseren van netuitbreidingen. Daarbij komt er een aanpak waarin verschillende projecten in een gebied in samenhang worden aangestuurd door provincies, Rijk, gemeenten en netbeheerders.

Het tweede doel is ‘sterker sturen’ en daarmee sturen op betere benutting van het stroomnet via regelgeving, contractvormen en nettarieven. Het laatste doel is het vergroten van de flexibele capaciteit door publiek-private acties voor slimme oplossingen om flexibel energiegebruik te ontwikkelen en benutten.

Sneller bouwen: handreiking grondbeleid
‘Kern van de aanpak van het eerste spoor is het verbeteren en intensiveren van de samenwerking tussen netbeheerders en overheden’, duidt minister Jetten. ‘Om de voorbereidingsfases van netuitbreiding te versnellen, wordt in het actieprogramma ingezet op een duidelijke regionale procesregie op provinciaal niveau. Netbeheerders en overheden versnellen door samen te werken aan (clusters van) projecten en daarbij procedurestappen parallel uit te voeren in plaats van na elkaar. Dit vergt een verbetering en intensivering van de samenwerking, waarbij partijen het provinciale en nationale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK)-proces voor het programmeren en prioriteren van netuitbreidingen benutten.’

De minister werkt met decentrale overheden aan een handreiking om instrumenten voor grondbeleid beter te benutten om te voorkomen dat grondverwerving een belemmering vormt voor de voortgang van netuitbreidingsprojecten. ‘Daarnaast is het van belang dat per project vroegtijdig duidelijk is welke overheid het geschikte bevoegd gezag is. Dit kan leiden tot het overdragen van het bevoegd gezag naar een medeoverheid. Waar dat versnelling biedt, zet ik in overleg met de medeoverheden de Rijkscoördinatieregeling vaker in voor projecten van nationaal belang.’

Sterker sturen: interventieladder
Naast inzet op versnelde uitbreiding van het net is het volgens de schrijvers van het actieprogramma zaak om de capaciteit die wel beschikbaar is, zo slim mogelijk te benutten. ‘Het toenemende aandeel van elektrificatie in de energiemix vraagt niet alleen om netverzwaringen en uitbreidingen, maar ook om het energiesysteem structureel anders te benaderen’, duidt minister Jetten. ‘Het vraagt om een omslag van een centraal en vraaggestuurd systeem naar een meer decentraal en aanbodgestuurd systeem. Hierbij wordt in wet- en regelgeving stapsgewijs gekeken welke wijzigingen nodig zijn om het optimaal gebruik van het net te ondersteunen.’

Via een “interventieladder” wordt volgens de minister gewerkt van minder naar meer ingrijpende interventies. De eerste stap was de gewijzigde Netcode Elektriciteit die meer ruimte biedt voor congestiemanagement. Jetten: ‘Prioriteit nu is deze code zo goed mogelijk te implementeren en de werking en de effectiviteit daarvan goed te monitoren en te evalueren. Gezien de urgentie van de netcongestieproblematiek worden meer ingrijpende interventies al onderzocht, zodat deze uitgewerkt zijn als sterkere sturing in de toekomst nodig is. Conform de opzet van de interventieladder is besluitvorming over meer ingrijpende maatregelen afhankelijk van de werking en evaluatie van de gewijzigde Netcode Elektriciteit, van andere maatregelen gericht op betere benutting van het net en van het effect van de maatregel op de economie.’

Verder is de minister met de ACM in gesprek over alternatieve transportrechten. De ACM heeft in consultatie gebracht en is momenteel bezig de zienswijzen van stakeholders te verwerken. Het formele traject van de codewijziging verwacht de ACM medio 2024 af te ronden, daarnaast kijkt de ACM of het mogelijk is om een ‘lichtere’ versie van het alternatieve transportrecht al medio 2023 mogelijk te maken. ‘Dit op verzoek van de netbeheerders’, aldus Jetten. ‘De mogelijkheid voor dergelijke contracten zal ik verankeren in de Energiewet.’

Vergroten flexibele capaciteit
Het derde hoofddoel van het actieprogramma – het vergroten van de flexibele capaciteit – vergt volgens de minister een grote omslag in denken en doen. ‘Het is niet voor alle bedrijven eenvoudig om deze omslag te maken, dus ik wil bedrijven hier graag bij helpen. Zo kan er alleen effectief congestiemanagement worden toegepast als netgebruikers goed geïnformeerd worden over hun rechten en plichten met betrekking tot deelname aan congestiemanagement en ondersteund worden in het verkennen van mogelijkheden om flexibele capaciteit te ontsluiten. Samen met VNO-NCW, NVDE en betrokken stakeholders start ik met een communicatie- en educatieoffensief om bedrijven te informeren over nut, noodzaak en kansen hiervan.’

Daarnaast wordt in het actieprogramma ook ingezet op het bieden van informatie en tools die nodig zijn om het bedrijfsproces flexibeler in te richten. Via de aanpak met de Cluster Energie Strategieën wordt in de grote industrieclusters het flexibele potentieel, aanbod en vraag bij elkaar gebracht. Gestart wordt met trajecten in regio’s met structurele congestie en er zal actieve ondersteuning worden georganiseerd voor initiatieven zoals lokale grootschalige opslag en het vertraagd invoeden van wind- en zonne-energie. ‘Als bedrijven en industrie hun energieverbruik flexibel inrichten en lokaal afstemmen, dan heeft dit al op korte termijn positief effect op de netcongestieproblematiek’, besluit de minister. ‘Ik roep hierbij de industrie en het bedrijfsleven op actief onderdeel te worden van de oplossing om energie zo betaalbaar en beschikbaar te houden voor iedereen.’

Vervolgstappen
De verschillende acties in het Landelijk Actieprogramma Netcongestie zijn concreet toegedeeld aan de verschillende betrokken partijen; de ‘actiehouders’. Gezien de urgentie van de opgave en het grote aantal betrokken partijen en belangen, zal minister Jetten de voortgang van het Landelijk Actieprogramma Netcongestie zelf coördineren. ‘Mijn ministerie zal samen met de actiehouders van de 3 sporen werken aan de uitvoering. Via een publiek-privaat bestuurlijk overleg waarborgen we het commitment aan het actieprogramma van alle partijen.’

Jetten zal de Tweede Kamer voor de zomer informeren over de voortgang van het nationale actieprogramma.