Wie in een duurzaam huis woont, hoeft niet te klagen over de energierekening. Met zonnepanelen, goede isolatie en een warmtepomp zou de hoeveelheid energie die je verbruikt en zelf opwekt elkaar zo ongeveer moeten middelen met als eindresultaat een lage rekening.

Prijsplafond

Het energieverbruik van een huishouden is echter niet helemaal gelijk verdeeld over het jaar. De curve van het nettoverbruik (verbruik minus opwek) lijkt op een badkuip: in de wintermaanden is het verbruik hoog en in de zomer laag en voor de opwek geldt precies het tegenovergestelde.

Die badkuip kan nu in sommige gevallen negatief uitpakken. Dat zit zo: het prijsplafond (een maximumprijs van 40 cent per kilowattuur tot een limiet van 2900) geldt van 1 januari tot en met 31 december. Het overgrote deel van de energiecontracten loopt echter niet synchroon aan het jaar. Ze gaan in op het moment van afsluiten als je bijvoorbeeld verhuist naar een nieuwe woning of overstapt naar een andere energieleverancier. Zonder prijsplafond is dat geen probleem omdat je rekening gebaseerd wordt op de voorgaande twaalf maanden.

Maxima per maand

Met het prijsplafond is dat anders. Dat maakt een knip in het jaar. Je mag een deel van de 1200 kilowattuur voor het einde van je contract gebruiken en een deel erna. Voor die verdeling is een schema gemaakt door het ministerie voor Klimaat en Energie met maxima per maand, gelijk aan de badkuip van hierboven. Voor januari geldt een max van 339 kilowattuur, voor juni is dat slechts 159 kilowattuur. Als je contract loopt tot 1 april geldt het prijsplafond bijvoorbeeld tot 886 kilowattuur. De overige 2100 mag je in de maanden daarna gebruiken. Over de hele periode van je contract betaal je dus voor het deel in 2022 en 2024 dat niet onder het plafond valt een ander tarief dan voor het deel dat in 2023 wel onder het plafond valt.

Voor wie zijn huis verwarmt met een warmtepomp en zonnepanelen kan die knip vervelend uitpakken. Maar hoe vervelend, dat hangt van een aantal factoren af.

1. De einddatum van je contract

Een gemiddeld huishouden in een huis met warmtepomp verbruikt zo’n 5500 kilowattuur aan stroom, 3000 voor de warmtepomp en de rest voor andere elektrische apparaten als de wasmachine, televisie en koelkast. Dat is ruim boven het prijsplafond. Wie een warmtepomp heeft, heeft in de meeste gevallen echter ook zonnepanelen. Een paneel levert per jaar ongeveer 300 kilowattuur op. Voor het prijsplafond geldt het nettoverbruik, dus het verbruik minus de eigen opwek. Een huishouden met 10 zonnepanelen, zal dus 2500 kilowattuur moeten inkopen en blijft daarmee onder het plafond.

Die 300 kilowattuur wordt alleen niet gelijkmatig over het jaar opgewekt. Pas vanaf maart beginnen de panelen weer redelijk bij te dragen aan je energievraag. Loopt je contract tot 1 maart dan heb je dus een hoog verbruik, in januari en februari gebruik je al rond een kwart van het totale verbruik van het jaar, en weinig opwek (de badkuip van eerder). Door de knip kan je dat niet compenseren met de hoge opwek uit de zomer. De kans is dan groot dat je zo een paar honderd kilowattuur over het maximum van die maanden heen schiet.

Dat effect wordt kleiner naarmate het jaar vordert. Het huishouden hierboven loopt halverwege juni weer ongeveer in de pas met het schema van het ministerie en zal dus over een deel van de energie de volle mep moeten betalen als het contract eerder afloopt. Maar ook dat omslagpunt kan verschillen.

Voor het berekenen van verbruik en opwek per maand zijn onderstaande percentages gebruikt, gebaseerd op historische data uit 2022 van een bestaande duurzame woning.

2. Hoeveel procent je van je verbruik zelf opwekt

Dat verschil heeft vooral te maken met hoeveel je van je energiebehoefte zelf opwekt. Het huishouden hierboven wekt zelf de helft van zijn energiebehoefte op. De meeste (bijna) energieneutrale woningen beschikken over ruwweg evenveel panelen als nodig zijn voor de energievraag. Als het huishouden hierboven in een energieneutraal huis woont, zouden daar 18 panelen op liggen. In dat geval duikt het nettoverbruik al begin mei onder het schema van het ministerie.

Onderstaande grafiek laat het omslagpunt zien per aantal panelen. Zodra de eindafrekening van het energiecontract is, staat het plafond weer op nul.

3. Het soort contract dat je hebt

Hoe nadelig een overschrijding van het plafond uitpakt, hangt ook af van het energiecontract dat je hebt. Uit cijfers van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) blijkt dat 56 procent van de huishoudens een variabel contract heeft. Hun energieleverancier wijzigt periodiek het tarief voor gas en stroom. Hoe vaak dat gebeurt, hangt af van de leverancier. De een wijzigt elke maand de tarieven, de ander doet dat een keer in het half jaar. Hoe hoog de prijs voor een kilowattuur is, verschilt ook per leverancier maar in december lag dat gemiddeld rond de 74 cent.

De rest van de huishoudens heeft een vast contract . 34 procent van hen heeft een contract van twee jaar of langer . De prijs die zij voor een kilowattuur betalen, is lager dan het prijsplafond. In bijvoorbeeld augustus 2021 kostte een kilowattuur inclusief belastingen en btw 24 cent. Dat hun verbruik over het prijsplafond gaat, is dus geen probleem want de maatregel gold sowieso al niet voor hen. Wie een contract heeft voor een jaar heeft waarschijnlijk wel een tarief dat boven het prijsplafond uitkomt. De prijs hangt af van het moment van afsluiten. Van wie het contract in het voorjaar is ingegaan, zal dat rond de 50 cent liggen.

Dan zijn er ook nog huishoudens met een dynamisch energiecontract . Zij betalen per uur een ander tarief voor hun energie. In het geval van het prijsplafond wordt gekeken naar een gemiddelde over de hele maand om te kijken of het prijsplafond toegepast moet worden. Kijkend naar de gemiddelden van afgelopen jaar lijkt het erop dat deze tarieven niet boven de 40 cent gaan komen.

4. Je huis en huishouden

Hierboven rekenden we steeds met een gemiddeld huishouden in een goed geïsoleerde middelgrote woning. Hun stroomverbruik is zo’n 5500 kilowattuur. Tussen huishoudens zitten echter grote verschillen. Wie alleen leeft (in een met gas verwamd huis), gebruikt bijvoorbeeld per jaar al 1000 kilowattuur minder elektriciteit dan een stel, blijkt uit cijfers van het Nibud. Elke bewoner extra is goed voor nog eens 500 kilowattuur per jaar. Een alleenstaande zal in zijn energieneutrale huis dus sneller het omslagpunt bereiken dan een gezin met kinderen.

Wat ook een rol speelt is het huis zelf. De energievraag van een grote vrijstaande woning is uiteraard groter dan dat van een rijtjeshuis of appartement. Dat geldt overigens net zo goed voor wie zijn huis met gas verwarmt.

Wie thuis zijn elektrische auto oplaadt, zal de energierekening al helemaal door het dak zien gaan. Al moet je die kilowatturen eigenlijk wegstrepen tegen de benzineprijs.

Gas of elektriciteit: wat is gunstiger?

In het meest ongunstige geval loopt je energiecontract af rond 1 maart en heb je een variabel contract. In het geval van het voorbeeld uit de voorgaande punten (een huis met warmtepomp met een energieverbruik van 5500 kilowattuur en 10 zonnepanelen) kom je in de maanden januari en februari samen al snel 650 kilowattuur boven het prijsplafond uit en betaal je voor die twee maanden samen 762 euro voor je energie (408 en 287 kilowattuur voor 74 cent en 339 en 280 kilowattuur voor 40 cent).

Ben je dan met gas goedkoper uit? Die berekening is nogal lastig te maken. Volgens het CBS verbruikt een gezin in een middelgrote nieuwe woning 1080 kuub gas per jaar en 3260 kilowattuur aan stroom. Als we het schema van het ministerie volgen gaat er in januari en februari 33 procent van het totale gasverbruik doorheen en 21 procent van de elektriciteit. Dit gezin zou in dat geval in die twee maanden 356 kuub gas verstoken en 685 kilowattuur aan stroom gebruiken. Qua gas blijven ze net onder het plafond. Toch loopt die rekening met een prijs van 1,45 per kuub al op tot 516 euro. Aan elektriciteit zijn ze zo’n 296 euro kwijt (619 kilowattuur voor 40 cent en 66 kilowattuur voor 74 cent). De totale rekening komt uit op 812 euro, een paar tientjes meer dus.

Die uitkomst is ook wel in lijn met wat het ministerie van Klimaat en Energie en veel energiebedrijven schrijven. Het financiële voordeel van een warmtepomp ten opzichte van een cv-ketel wordt door het prijsplafond dit jaar kleiner. Toch is de warmtepomp nog steeds voordeliger. Bovendien wordt er niet alleen dit jaar je huis mee verwarmd maar ook alle komende jaren waarin het plafond niet meer geldt. Elektriciteit blijft ook dan veel goedkoper dan gas.