Nyawile heet ze en haar hond doopte ze Mas. Het zijn niet de gemakkelijkste namen, maar wel de namen van de hoofdrolspelers in dit verhaal.

Nyawile Nyangoma woont in Hornhuizen en is net 21 geworden. Dat vierde ze met een etentje met haar alleroudste vrienden Jor en Teun uit Oosterhout. Eten is voor haar niet vanzelfsprekend, laat staan eten in een restaurant. Ze oefende van tevoren door te lunchen in De Uurwerker in Groningen waar ze pompoensoep met geitenkaas at.

‘Mij in een hondenvariant’

En waar ze ook gaat tegenwoordig, altijd heeft ze Mas bij zich, de labradoodle die een beetje op haar lijkt, of zoals Nya het zegt: ,,Hij is mij in een hondenvariant.’’

Mas is een hulphond, zoals blinde of gehandicapte mensen die hebben, maar dan de psychosociale variant. Naast dat het een dartel, ondernemend en grappig knuffeldier is, helpt hij Nya op weg naar een zorgeloos bestaan.

Nya heeft anorexia, de eetstoornis die jaarlijks enkele duizenden - vooral - jonge vrouwen treft en die bekend staat als de meest dodelijke psychische aandoening: 10 procent van alle patiënten komt te overlijden.

Ook Nya balanceerde dit jaar op de rand van leven en dood. Ze was lichamelijk zo zwak dat ze met hartproblemen in het ziekenhuis terecht kwam. Eten wilde ze niet, ze wilde liever dood.

Tot zo ver niets aan de hand

Nya heeft een Nederlandse moeder en een Tanzaniaanse vader. Toen ze 8 was, liep het huwelijk tussen haar ouders stuk en kwam ze veel over de vloer bij de buren die twee zoons hadden van ongeveer haar leeftijd: Jor en Teun. Ze voetbalden eindeloos, visten, bouwden complete dorpen van Kapla en maakten samen video’s.

Nya tekende veel, turnde fanatiek, reed paard en zat op voetbal. Ze zag haar vader geregeld, ging naar de middelbare school waar ze de wereld aan vriendinnen had en rondde de havo cum laude af.

Tot zo ver niets aan de hand.

,,Nadat ik mijn havo-diploma had gehaald, in 2019, viel mijn grootste afleiding weg. Ik focuste me altijd op school, sloofde me uit, stampte alles in mijn hoofd en was altijd druk met planningen maken’’, zegt Nya.

Ze besloot een jaar te gaan werken en dan als kers op de taart in de zomer van 2020 met een vriendin te gaan backpacken in Thailand.

Toen brak corona uit en zo’n beetje tegelijkertijd verhuisden haar ouders (haar moeder en haar stiefvader) naar Groningen, naar Hornhuizen: een dorpje met 125 inwoners tegen de waddendijk aan.

,,Ik moest mee of op kamers’’, zegt Nya die in Groningen ging wonen, in een studentenhuis. ,,Met 8 jongens en 35.000 muizen’’, zegt ze. Ze schreef zich in bij de hbo-opleiding Communicatie & Multimediadesign aan de Hanzehogeschool.

Ze kende niemand in Groningen, zag haar vriendschappen in Oosterhout verwateren en vond een nieuwe metgezel: gezond leven. Ze begon calorieën te tellen, afgekeken van een huisgenoot die wel eens hardop zat te rekenen: als hij een boterham minder at, kon hij een biertje meer drinken.

Als snack at Nya druiven. Nooit meer ribbelchips naturel, nooit meer eierkoeken – haar lievelingstussendoortjes.

Alles wat ze nog wel at, at ze in kleinere porties. ,,Op een gegeven moment heb je geen honger meer’’, zegt ze.

Terwijl - Nya hield van eten. Je kon haar wakker maken voor pannenkoeken met stroop en suiker, voor de maaltijden van haar vader ook: vis met bruine bonen en rijst. ,,Of spinazie met pindakaas of rijst met komijn en kaneel’’, somt Nya op. ,,Hij kookt Afrikaans. Pilau, ugali, chapati’’, zegt ze enthousiast.

Het calorieën tellen beviel haar, ze was kennelijk goed in weinig eten. Ze kreeg complimentjes over haar figuur van vriendinnen, haar broeken werden haar te groot.

En ze werd bang voor eten. Bang dat ze te veel ging eten. Bang dat ze zou aankomen.

Hij houdt haar op de been

Mas heeft z’n middagslaapje achter de rug. Nya haalt hem op uit de bench die in haar slaapkamer staat. Hij kwispelt als een malle, begroet iedereen in huis en moet dan nodig naar buiten. Of Nya wil of niet, ze kan niet anders dan glimlachen om dat krullerige beest.

Hij houdt haar op de been, letterlijk.

Van de zomer, toen hij 7 weken oud was, kwam hij bij Nya in Hornhuizen wonen. ,,Door hem realiseerde ik me extra dat ik niet gezond was. Ik had te weinig energie voor zo’n opgroeiend hondje. Ik ben wat beter en sneller gaan eten om hem bij te kunnen benen.’’

Ik wilde alles beter doen

Ze besloot in mei 2021 de eenzaamheid in Groningen achter zich te laten en verkaste naar Utrecht waar veel vriendinnen van haar woonden en waar ze antropologie ging studeren. Een nieuwe start. ,,Ik wilde alles opnieuw doen en beter dan in Groningen.’’

Dat lukte niet. Ze deed niet mee aan het tamelijk onbezorgde leven van haar vriendinnen, ze nam nog geen koekje van ze aan. Ze kreeg paniekaanvallen, ze werd slap en depressief.

Ze schreef haar moeder een mail. Dat het niet goed ging, dat ze niet wist wat er aan de hand was. Dat ze hulp nodig had ook, dat ze slecht at en tegelijkertijd de complimentjes over haar uiterlijk waardeerde.

Haar moeder las het, schrok en wist dat ze in actie moest komen. Nyawile ging eerst op vakantie – de verlate en verkorte versie van het backpacken in Thailand. Met een vriendin vloog ze naar Costa Rica waar ze bijna niets at.

Kocht haar vriendin snoep, dan hield Nya het bij een mango. ,,Ik struggle een beetje met eten’’, zo deelde ze haar vriendin mee. En ze wilde naar huis. ,,Mijn lichaam begon het te begeven. Zo werd ik duizelig toen we over de rotsen naar een waterval liepen.’’

Ze facetimede met haar moeder die een vermagerde dochter zag, anderhalve week hadden ze elkaar niet gezien. En verontrustender: ze zag de dode blik in haar dochters ogen en die kende ze. Ze leed vroeger zelf aan anorexia.

Ze moest meer eten

Terug van vakantie sloot Nyawile zich op in haar studentenkamer in Utrecht. Ze werd steeds lichter. Haar moeder regelde een therapie voor haar waarbij ze een brief aan ‘haar’ anorexia moest schrijven en waarbij ze negen weken lang een eetdagboek moest bijhouden. En ze moest wat meer eten.

Van de studie antropologie kwam weinig terecht. Van eten ook niet.

Ze wilde niet naar haar ouders in Groningen. ,,Dat was zo ver van alles en iedereen vandaan. Hornhuizen was niet voor mij’’, herinnert Nya zich. Ze kon terecht bij haar oom en tante in Helmond en bij hun twee labradoodles.

Even leek dat te helpen. ,,Ik at en ik kreeg nieuwe inzichten. Dat ik altijd voor anderen zorg in plaats van voor mezelf, bijvoorbeeld.’’

Ze zat vooral te tekenen en ondanks dat ze at, moest ze van haar oom en tante naar de huisarts, omdat ze ernstig ondergewicht had. Nya had daar geen besef van. Ze weet nog dat ze zichzelf in die decemberdagen in een etalageruit zag. ,,Ja, ik was dun, dat zag ik. Maar ik was redelijk trots: kijk mij eens een doorzetter zijn, dacht ik.’’

De huisarts stuurde haar naar de internist die ontdekte dat ze een veel te lage hartslag had. Haar lichaam had niet genoeg energie om haar bloed rond te pompen. Nog dacht ze dat ze haar 20ste verjaardag bij haar ouders in Hornhuizen kon vieren, maar ze werd opgenomen in het ziekenhuis.

Ze wilde niet aankomen. Haar lichaam schreeuwde om eten. At ze niet, besloten ze in het ziekenhuis, dan kreeg ze sondevoeding. ,,Ik bedacht: dan wil ik dood. Ik was in paniek, ik trilde, schreeuwde, deed mezelf pijn.’’

Na een week op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis was er een plek in eetkliniek ‘t Warant in Helmond. Nya’s moeder weet nog hoe blij ze was dat de deuren achter Nya dicht vielen. Eindelijk hulp, drie maanden zou ze er blijven.

Niet alleen zou er aan haar gewicht gewerkt worden, ook haar depressie zou worden aangepakt.

Ze leerde trucjes om toch af te vallen

Het verliep anders, zegt Nyawile.

Ze heeft het over de dwang die er was om aan te komen, de zes eetmomenten op een dag waarbij zij en de andere anorexiapatiënten een uur lang in de woonkamer moesten blijven om te voorkomen dat ze stiekem overgaven.

,,Ik moest een kilo per week aankomen, ik moest vier boterhammen als ontbijt eten. Ik deed drie kwartier over die broodjes die in zestien stukjes waren gesneden. Onderling hadden we ruzie om de kleinste boterham.’’

Ze vertelt over de concurrentie tussen haar en de andere meiden in de kliniek. ,,Je ziet de hele tijd heel dunne meiden, bijna niemand anders. Daardoor verandert je beeld.’’

Ze leerde trucjes om toch af te vallen, waarvan ze er niet te veel wil prijsgeven. Een kleine greep: rondjes lopen, op het puntje van je stoel zitten, het raam open laten staan. Overgeven.

,,We raakten allemaal geobsedeerd door andermans gewicht. Ik leerde heel snel en sneaky kijken op de formulieren van andere meiden, ik was continu ons gewicht aan het vergelijken.’’

Was ze niet genoeg aangekomen dan moest ze Nutridrank drinken. ,,Dat is de hel. Het bevat 300 calorieën, is mierzoet en misselijkmakend.’’

Een andere ‘straf’: in de rolstoel zitten, zodat bewegen om af te vallen geen mogelijkheid is.

Autonomie, verbinding en competentie

Na 3 maanden in de eetkliniek in Helmond, zou Nya naar een kliniek in Groningen kunnen. Dat wilde ze niet. Ze belde haar moeder dat ze dood wilde.

Die voelde zich schuldig en verantwoordelijk. Ze had zich afgevraagd hoe handig het was geweest naar Hornhuizen te verhuizen, hoe effectief de aanpak van de eetkliniek was, ze zag bovenal hoe het slechter en slechter met haar dochter ging. ,,Als je kind dood wil, kun je dat niet tegenhouden’’, blikt ze terug.

Ze las het boek Nora & Co dat journalist Koos Neuvel had geschreven over zijn dochter die stierf aan anorexia. Het boek bevestigde haar gevoel dat de eetkliniek Nyawile niet hielp. Ten einde raad belde ze Neuvel. Hij raadde haar aan contact op te nemen met anorexiapsycholoog Peer van der Helm in Leiden.

Die zei tot haar verrassing en ontroering maar een ding. ,,Ik wil je dochter graag zien.’’

Op 13 april, nu 7 maanden geleden, haalde ze Nya op uit de eetkliniek. In een rolstoel arriveerde Nya bij Peer van der Helm.

Nya was sceptisch. Ze wilde niet meer leven. Ze dacht toen ze Van der Helm zag: ,,Een witte, oude man. Wat weet hij er nou van?’’

Van der Helm legde haar uit dat een anorexiapatiënt in zijn optiek geen baat heeft bij opname in een eetkliniek, omdat die voorbij gaat aan wat hij de drie belangrijkste pijlers in de ontwikkeling van een mens noemt: autonomie, verbinding en competentie.

Nya begreep niet meteen wat hij bedoelde. En toen begon hij over een hulphond.

Nya schoot vol.

,,Hij zei dat anorexiapatiënten of oorlogsveteranen die zich ontfermen over een hond als vanzelf bezig zijn met die drie pijlers. Hij had voorbeelden te over en hij liet een filmpje zien van een meisje met anorexia dat een hulphond had. Zij at gewoon!’’, zegt Nyawile.

Een hulphond alleen is niet de oplossing tegen anorexia, kreeg Nya te horen. Ze moest ook in therapie. ,,En stap uit die rolstoel’’, zei Van der Helm vriendelijk. ,,Je kunt prima lopen.’’

Ik miste mezelf, zoals zij me hadden gekend

Diezelfde maand kwam Nyawile bij haar ouders in Hornhuizen wonen. Ze was bang. Ze dacht: ik ga gewoon niet eten, dan is het klaar. ,,Ik geloofde andere mensen niet die wel van het leven hielden. Het leven is niet voor mij. Een hond kan daar geen verandering in brengen.’’

Ze zei haast niks die eerste weken, ze zat eindeloos met haar broodje te priegelen of ernaar te kijken. Ze at elke avond een afgewogen hoeveelheidje sperziebonen, aardappels en een gekookt ei. Ze kwam niet aan. Haar ouders hielden zich wijselijk en geduldig stil, zo lang ze maar niet afviel.

In mei nam haar moeder haar mee naar vrienden in Drouwen die vijf labradoodles hadden, die direct om haar heen gingen liggen. ,,Ik was in heaven’’, zegt Nya daarover. ,,Ik dacht: ik kan nu of gaan leven, of niet.’’

Niet veel later werd er vlakbij, in Broek, een nestje labradoodles geboren. Ze mocht er komen kijken en zocht er eentje uit. Mas noemde ze hem. Om zijn opleiding tot hulphond te financieren, stortte Nya zich op een crowdfundingsactie waarmee ze de helft van de benodigde 20.000 euro bij elkaar wist te sprokkelen. De gemeente legde de rest bij.

Mas kwam op 22 juni bij hun wonen.

Ze hield van hem vanaf de eerste dag, maar ze moest aan hem wennen, evenals aan haar rol als opvoeder. ,,Ik realiseerde me dat ik voor hem wilde zorgen en dat ik dat niet kon als ik me klote voelde.’’

Ergens in die eerste weken dat Mas er was, kwamen de ouders van haar oudste vrienden Jor en Teun naar Hornhuizen. Nya moest ervan huilen. ,,Ik weet niet, ik geloof omdat ik mezelf miste, zoals zij me hadden gekend.’’

In het moment leven

Het was een extra aansporing om zichzelf terug te vinden, beslissingen en keuzes te maken. In therapie te gaan. ,,Daar leerde ik dat ik bang ben om in de steek gelaten geworden. Door Mas ben ik nooit alleen. Ik heb altijd m’n vriend bij me. Door hem leer ik in het moment te leven, kan ik geen zombie meer zijn. Ik moet dingen ondernemen, want Mas moet socialiseren, die kan niet alleen maar in Hornhuizen zijn.’’

Ze is naar de open dag van de kunstacademie in Zwolle geweest, ze heeft rijles. En met de komst van Mas is ze gaan eten. Ze kon niet anders.

Ze is mentaal wankel nog, maar lichamelijk gezond en zonder dwang is ze kilo’s aangekomen, ze zegt niet hoeveel. Het zou een ander maar op een idee brengen.

Nog steeds zijn er dagen dat de zon niet schijnt, maar ze is onderweg. Met Mas aan haar zij.