Het was een pijnlijke beslissing voor minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) afgelopen zomer: de kolencentrales waar hij het liefst van af wil, mogen juist weer harder gaan draaien. Sinds vorig jaar werden ze beperkt tot 35 procent van hun maximale vermogen, om de CO2-uitstoot te beperken. Maar de energiecrisis gooide roet in het eten en de beperking werd snel weer geschrapt.
Sindsdien zijn de kolencentrales inderdaad harder gaan draaien, blijkt uit cijfers van het Europese netwerk van netbeheerders. De centrales zijn ruim 20 procent meer elektriciteit gaan leveren, maar draaien sinds de aankondiging van het kabinet nog steeds 'slechts' op gemiddeld 61 procent van hun maximale vermogen.
In dat cijfer zit ook de biomassa die in sommige kolencentrales wordt bijgestookt. De elektriciteit die daarmee wordt opgewekt, wordt gezien als hernieuwbaar en viel niet onder de beperking van het kabinet. Maar hoeveel biomassa de centrales precies gebruiken is niet bekend; dat is een commercieel geheim. Daardoor is ook nog niet exact te zeggen hoeveel kolen er afgelopen jaar zijn verstookt.
Uitstoot lager dan kabinet had verwacht
Wel is duidelijk dat de extra CO2-uitstoot door de kolencentrales voorlopig veel gunstiger uitvalt dan het kabinet had verwacht. Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen, berekent dat het opheffen van de kolenbeperking vorig jaar heeft gezorgd voor 0,6 megaton extra CO2-uitstoot. Dat is iets minder dan wat de staalfabriek van Tata Steel elke drie weken uitstoot.
Vergeleken met de prognose van het kabinet is het uitstootcijfer een meevaller: Jetten ging uit van 10 megaton extra over 2,5 jaar. Op het huidige niveau zou die uitstoot drie keer zo laag uitvallen. Een exact cijfer valt volgens Visser nog niet te geven, maar de klimaatimpact is volgens hem in ieder geval "veel lager dan waar het kabinet rekening mee hield".
Een woordvoerder van minister Jetten hangt de vlag nog niet uit: "Wij houden voorlopig vast aan die 10 megaton." Volgens hem is het nog erg onzeker hoeveel stroom de kolencentrales in de komende jaren moeten leveren, omdat dat sterk afhangt van de constant wisselende energieprijzen.
Jetten heeft beloofd om in het voorjaar maatregelen te presenteren die de extra CO2-uitstoot door de kolencentrales moeten compenseren. De minister denkt onder meer aan snellere verduurzaming in de industrie, het verplichten van elektrische leaseauto's en een belasting op de productie van niet-gerecycled plastic. Vanaf 2030 moeten de kolencentrales permanent dicht.
Volg ons klimaatnieuws
Veel wind, weinig kolen
Dat de kolencentrales nog regelmatig op een laag pitje staan, komt onder meer door de duurzame energie die Nederland opwekt. Sinds de jaarwisseling heeft het veel gewaaid. Daardoor konden windparken een groot deel van onze elektriciteit opwekken en hoefden kolen- en aardgascentrales minder hard te draaien.
Ook hebben sommige kolencentrales tijdelijk stilgelegen voor onderhoud. En door de sterk schommelende gasprijs is het soms toch weer voordeliger om elektriciteit te produceren met aardgas. De kolencentrales staan dan weer 'achteraan in de rij' en leveren minder stroom dan ze zouden kunnen.
Milieugroepen: Sluit kolencentrales in 2025
Verschillende milieuorganisaties roepen vrijdag op de kolencentrales al per 2025 te sluiten. Dat zou in de jaren tot 2030 tientallen megatonnen aan CO2-uitstoot schelen. Volgens de organisaties kunnen de centrales dicht zonder dat er stroomtekorten ontstaan, als het kabinet maar vol inzet op energiebesparing.
"Het kabinet sprak van een noodgreep, maar het is wel een noodgreep die veel klimaatschade oplevert en veel andere klimaatmaatregelen tenietdoet", aldus Rob van Tilburg van Natuur & Milieu. Hij zegt dat de verhoogde inzet van kolencentrales "tijdelijk kan en moet zijn".
Toch blijven de vervuilende energiecentrales ook de komende jaren belangrijk, denkt energie-expert Visser. In België en Duitsland gaan de komende jaren veel kerncentrales dicht, waardoor de Nederlandse kolencentrales ook internationaal een belangrijkere rol krijgen.
"In een basisscenario zijn die centrales wellicht niet nodig, maar als er bijzondere omstandigheden zijn opeens wel", aldus Visser. Hij verwijst naar de droogte in Noorwegen, waardoor de opwekking van stroom met waterkracht tegenviel. Ondertussen rezen de prijzen in Frankrijk de pan uit omdat veel kerncentrales stillagen voor onderhoud.
Kerncentrales over de grens gaan dicht
Netbeheerder TenneT waarschuwde donderdag nog dat het risico op elektriciteitstekorten toeneemt richting 2030, ook vanwege het krimpende aantal kern- en kolencentrales over de grens. Ondertussen wordt het Nederlandse energiesysteem steeds afhankelijker van het weer, door de groeiende afhankelijkheid van zonnepanelen en windmolens.
Voor het ministerie van Jetten is dat een reden om vast te houden aan 2030 als sluitingsdatum voor de kolencentrales. Bovendien vreest het kabinet dat het miljarden moeten betalen aan de eigenaren van de centrales als het die datum naar voren trekt. "Dat steken we liever in andere maatregelen, die ook na 2030 nog doorwerken", aldus een woordvoerder.
De kolencentrales zullen in de komende jaren hoe dan ook minder gaan produceren omdat we meer wind- en zonneparken krijgen, verwacht Visser. Maar als die duurzame bronnen niet beschikbaar zijn, kunnen de kolencentrales toch nog nodig zijn. "Ik zou ze voorlopig zeker openhouden."
NUjij: Uitgelichte reacties