,,Wij gaan daar naartoe, waar anderen niet komen. Maar waar de nood hoog is.” In twee zinnen verklaart Ludmila Pershin uit Irpin de bestemming van het transport: Novooleksandrivka en omliggende dorpen in de provincie Cherson. Dorpen die binnen schietbereik liggen van de Russische troepen die zich hebben teruggetrokken op de linkeroever van de Dnjepr.

Samen met Fedir Shtukaturov en Leonid Zhebrovskyi zitten we aan tafel in een gebouw in Novovorontskova - de plek waar we overnachten. Ook tolk Oleg Shetlichnyy is van de partij.

Na een rit van zo’n tien uur zijn we dinsdagavond bij de toegang tot het dorp opgewacht door Oleksander Mowchen, die ons naar onze slaapplek heeft gebracht. Buiten is het pikdonker, een koude wind vanaf de rivier de Dnjepr zorgt ervoor dat de min 10 graden aanvoelen als min 20.

Opvallend genoeg is er stroom in het pand - Novovorontskova is als enige dorpje in het Berislav-district niet bezet geweest door de Russen, vertelt Oleksander. De andere dorpen in de omgeving zijn afhankelijk van generatoren of zitten zonder stroom. ,,Toen de Russen in oktober vertrokken, schoot een tank een transformator kapot, maar sommige dorpen hebben al sinds april geen elektriciteit.”

Met Oleksander wordt doorgesproken hoe en waar de hulpgoederen de volgende dag zullen worden overgedragen. Alles moet strak schema worden georganiseerd. Want het Russische leger heeft zich dan wel teruggetrokken naar de overkant van de Djnepr, hemelsbreed is de afstand maar zo’n 5 tot 10 kilometer. De Oekraïense kant wordt dagelijks beschoten met artillerie.

‘Jagen op drones’

Een grote verzameling mensen op één plek en twee grote witte bussen zouden door Russische drones kunnen worden opgemerkt en een doelwit vormen. Bij het afscheid grapt Oleksander nog dat ik me niet ongerust moet maken als ik ’s nachts het geluid van mitrailleurs hoor. ,,Dan jagen we op Russische drones.”

,,We hebben allemaal ervaring opgedaan tijdens het begin van de oorlog”, legt Fedir, een 42-jarige manager uit Irpin, even later uit tijdens het eten. Door een strakke planning, goede afspraken en contacten met het militair gezag is het risico volgens hem goed beheersbaar.

,,Ik denk aan de toekomst van mijn kinderen. Door de oorlog kunnen we alles kwijtraken en daarom moeten we mensen helpen die het nodig hebben”, vult Leonid aan. Voor de 39-jarige eigenaar van een hoveniersbedrijf is het zijn 22ste humanitaire missie. De Russen mogen dan wel dichtbij zijn en de provincie Kherson met regelmaat beschieten, het gebied is groot en uitgestrekt, benadrukken ze.

Ludmila is de drijvende kracht achter de transporten. Naast haar werk als assistent van een politiechef in Kiev, is ze dag en nacht in de weer om hulpgoederen te verzamelen - voornamelijk via Facebook. Honderden kilo’s rijst en pasta, koffie, thee, hondenvoer, kleding en ander materiaal is ingeslagen, mensen uit Irpin brachten goederen voor het transport naar haar huis.

De tweede bus is gevuld met kleding, gasstelletjes, voedsel en ehbo-materiaal, ingezameld met de actie van de Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden . Ook zijn er met de opbrengst van de donaties van lezers elf generatoren in Nederland gekocht en meegenomen. In Irpin is de bus verder gevuld met voedsel. En, op nadrukkelijk verzoek van Ludmila, honderd grote dozen koekjes.

,,Ja, ik snap je verbazing. Koekjes als noodhulp? Toen de Russen zich terugtrokken uit Irpin en wij er begin april terugkwamen, was er bijna niets om te eten. Van hulporganisaties kregen wij ook koekjes. Die geven niet alleen een goed gevoel, ze vullen ook. Wij waren er toen ontzettend blij mee”, legt Oleg uit.

De volgende ochtend gaat het over smalle wegen richting Novooleksandrivka. Leonid, Ludmila en Fedir voorop, Oleg en ik op enige afstand erachter. Het landschap is winters kaal en grijs. Langs de weg staan afgeknapte en verbrande bomen, in het asfalt zitten gaten van mortierinslagen. Oleg lacht en wijst naar de dichte bewolking. ,,Goed nieuws, de Russische drones kunnen ons nu niet zien.”

Novooleksandrivka is het grootste dorp in de omgeving. Voor de Russische invasie in februari woonden er zo’n duizend mensen, nu vijfhonderd. De huizen stammen grotendeels uit de Sovjet-tijd, de daken meestal gemaakt van golfplaten. Ook voor de inval was het leven hier voor veel mensen niet makkelijk, aldus Oleg. De voornaamste bron van inkomsten is de land- en tuinbouw.

We parkeren naast het gemeenschapshuis waar dorpsburgemeester Oleksander Levechko ons ontvangt. Een groep mensen staat klaar om de twee propvol geladen bussen uit te laden. Een man van in de veertig stapt op me af, omhelst me en laat niet meer los. Meer mensen komen naar het gemeenschapshuis en keer op keer herhaalt zich het tafereel van omhelzingen, vastgepakte handen en uitgebreide dankbetuigingen.

Oleksander Levechko maakt duidelijk dat hij me wat wil laten zien, en we lopen samen richting een groot gebouw in het midden van de straat. Van voren lijkt het naar Oekraïense begrippen ‘licht beschadigd’ - ramen zijn vervangen voor houten platen, op het plein ligt wat puin tussen de speeltoestellen en het dak is op een paar plaatsen kapot. ,,School’’, maakt Oleksander duidelijk. ,,Rockets’’, hij houdt drie vingers omhoog. ,,Rasjsty!’’

Oleksander loopt om het gebouw heen en dan wordt de enorme schade zichtbaar. Twee muren met daaraan een basketbalbord en een enorme hoeveelheid puin ertussenin is alles wat er is overgebleven van de gymzaal. Ook de rest van het schoolgebouw is zwaar beschadigd. Drie weken nadat de Russen zich in oktober hadden teruggetrokken, sloegen de raketten in.

De dorpsburgemeesters uit de zeven andere dorpen zijn intussen ook gearriveerd, evenals drie vertegenwoordigers van het militair bestuur van de regio. In een kleine ruimte, die ook dienst doet als wachtkamer voor de dokter, staan oploskoffie en koekjes klaar. Een van de vertegenwoordigers van het militair bestuur, een wat oudere man, wil alles weten: waar komen de generatoren vandaan? En waar zijn ze voor bedoeld? En hoe is mijn naam en voor welke krant werk ik?

Terwijl Oleg vertaalt, noteert hij alles nauwgezet. ,,Deze man is opgegroeid in de Sovjet-tijd en was toen waarschijnlijk ook al ambtenaar. En zijn taak is om verslag uit te brengen aan iemand boven hem. En dat doet hij dan ook zo gedetailleerd mogelijk.” Na het ‘verhoor’ moet er nog een foto van ons samen gemaakt worden - voor de school.

Nijpend

In een drietal toespraakjes van dorpsburgemeesters en vertegenwoordigers van het militair gezag wordt duidelijk hoe nijpend de situatie is. De landbouw ligt voor een groot deel stil sinds de bezetting in maart en daardoor zijn veel inwoners hun inkomen kwijtgeraakt. Veel ouderen in de acht dorpen hebben lang geen pensioen ontvangen en gezinnen met kinderen zijn vertrokken.

De achterblijvers zijn grotendeels afhankelijk van humanitaire hulp, maar vrachtwagens komen hier bijna niet omdat ze dan doelwit kunnen worden van Russische beschietingen. Dus moet alles met personenauto’s worden opgehaald en ook dat levert weer problemen op omdat brandstof geld kost.

Hoe langer er gesproken wordt, hoe schrijnender het beeld wordt. Artilleriebeschietingen kostten het leven van drie mensen op nieuwjaarsdag. Een van de dorpen is zwaar getroffen door granaten. Landbouwmachines zijn of kapot, of meegenomen door het Russische leger. De regio heeft een aantal grote generatoren gekregen om vitale functies als de watervoorziening draaiende te houden. Maar de diesel die de overheid verstrekt, is niet toereikend.

Een vrouw laat mij een schriftje zien met daarin de namen van de inwoners van Novooleksandrivka. ,,Ieder huishouden betaalt 100 grivna per maand per persoon om deze generator te laten draaien.” Achter de namen staan de bedragen, achterin het schrift zitten de bonnetjes van de diesel. Er is net genoeg geld om een aantal uren per dag de watervoorziening in stand te houden.

Geen hout

,,Maar het grootste probleem waar we nu mee kampen, is het gebrek aan brandhout”, besluit de laatste spreker. Ludmila kijkt verbaast op en gaat meteen het gesprek aan. Normaal gesproken, zo wordt duidelijk, kopen de inwoners van de dorpen gezamenlijk hout in om te verwarmen en op te koken.

Brandhout dat wordt geleverd vanuit het midden en westen van Oekraïne. Maar omdat de provincie bezet was, kon er geen hout naar Cherson vervoerd worden. En nu ontbreekt het veel mensen aan de financiële middelen om het hout te betalen.

Gerommel

Dan klinkt er gerommel in de verte: de Russische artillerie begint te schieten. Van de dorpsbewoners reageert niemand: geen gesprek wordt onderbroken, de vrouwen die binnen en buiten de hulpgoederen sorteren en uitdelen, gaan onverstoorbaar verder.

,,Okay, we go”, zegt Fedir en ook Leonid is al op weg naar de bussen. Waar de granaten terechtkomen, is op dat moment volstrekt onduidelijk. Inslagen of ontploffingen zijn niet te horen. ,,Maar we nemen geen risico”, zegt Fedir als hij instapt. Binnen vijf minuten zijn we weg. Oekraïense nieuwssites melden een dag later dat er een dode en vijf gewonden zijn gevallen, de artillerie aanval was gericht op plaatsen minimaal 40 kilometer verderop.

Een paar uur later, tijdens een pauze in Kryvy Rih, begint Ludmila met de voorbereidingen voor de volgende actie: het sturen van een vrachtwagen vol hout naar Novooleksandrivka.