Uit een evaluatie die Rijkswaterstaat van het beheerplan Waddenzee heeft laten uitvoeren, blijkt dat de garnalenvisserij ongunstige impact heeft op het leven onder water. Maatregelen zijn nodig omdat de instandhoudingsdoelen nog steeds niet gehaald worden, licht marien ecoloog Lies van Nieuwerburgh toe. ,,En als beheerder van de grotere wateren is het onze taak de natuurdoelen te halen.”

Met het landbouwministerie, de sector en natuurclubs hoopt Rijkswaterstaat te kunnen bepalen met welke maatregelen de onderwaternatuur zou kunnen herstellen. Een maatregel zou kunnen zijn een deel van de Waddenzee vrij te maken van bodemberoering door de garnalenvisserij. Bijvoorbeeld de laagdynamische gebieden, zoals wantijen.

Er zijn sinds kort al visvrije gebieden in de Waddenzee. ,,Maar dat is vaak nog op vrijwillige basis en we zien dat er toch regelmatig nog wordt gevist”, stelt Van Nieuwerburgh vast. Dergelijke gebieden zouden langdurig met rust gelaten moeten worden. ,,Het duurt tientallen jaren alvorens laaglevende soorten terug komen”, zegt de senior medewerker van Rijkswaterstaat. Ze doelt daarmee op bijvoorbeeld kokerwormen, mosselen en oesters. ,,Echte biobouwers, die weer van belang zijn voor duikeenden en andere zeedieren.”

De sector zelf constateerde in de aanvraag voor een nieuwe Natuurbeschermingsvergunning voor zes jaar dat er geen schadelijke effecten zijn van de garnalenvisserij. ,,Dat vonden we raar”, zegt Van Nieuwerburgh, gezien de bevindingen uit de evaluatie van ecologisch adviesbureau Altenburg en Wymenga. Daarop gaf Rijkswaterstaat de Waddenacademie de opdracht een reflectie op die aanvraag (passende beoordeling in vaktermen) te laten uitvoeren.

‘Gerede twijfel over schade niet weggenomen’

Deskundigen van de Waddenacademie stellen vast dat de garnalensector niet kan uitsluiten dat er schade wordt aangebracht door de activiteit van de vissers. Dat is volgens Tjisse van der Heide wel nodig. ,,Gerede twijfel over schade aan de beschermde natuur wordt door de garnalensector niet weggenomen”, licht de hoogleraar kustecologie toe.

Hij heeft met drie andere wetenschappers de vergunningsaanvraag met andere ogen bekeken op drie aspecten: de risico’s van bodemberoering, de bijvangsten en de gevolgen van stapeling van ecologische effecten.

Formeel zou de Natuurbeschermingsvergunning voor de garnalenvisserij afgelopen jaarwisseling al verlengd moeten zijn. De eventuele vergunningverlening is echter met negen maanden uitgesteld, omdat de vloot maatregelen moet nemen om stikstof-uitstoot te beperken. Tot 1 oktober wordt de garnalenvisserij gedoogd.

De ongeveer 180 garnalenvissers moeten zich echter afvragen of ze wel flink willen investeren in schonere motoren of katalysatoren zolang er niet meer duidelijk is over de natuurschade door de visserij, vindt Van der Heide.

Zes jaar geleden was dat waarschijnlijk niet anders, maar er is inmiddels iets meer onderzoek gedaan naar de gevolgen van garnalenvisserij voor de natuur en milieurecht wordt steeds strikter toegepast, signaleert Van der Heide. ,,Onderzoek naar gevolgen van de visserij ging meestal over de zwaardere vormen van sleepnetvisserij, zoals die op platvissen. Ruim twee jaar geleden toonde zee-ecoloog Ingrid Tulp aan dat Amerikaanse zwaardschedes lijken te profiteren van het slepen van garnalennetten over de bodem. Je ziet op die plekken veel van deze invasieve exoten en juist minder kokkels, terwijl die schelpsoorten er wél thuishoren.”

Verder is Nederland verplicht om zeegras en mosselbanken in de Waddenzee te herstellen, maar blijkt uit de aanvraag niet dat garnalenvisserij dit herstel niet in de weg zit, zegt Van der Heide. ,,Dat geldt ook voor de bijvangsten. De visstand in de Waddenzee holt al jaren achteruit en dan is het aan de aanvrager om aan te tonen dat zij daar geen aandeel in hebben.”

Van der Heide wijst erop dat het goed mogelijk is dat de garnalensector opnieuw een vergunning krijgt. ,,We zeggen niet dat garnalenvisserij onverenigbaar is met natuurbeheer, maar wel op de manier zoals de aanvraag nu is ingediend.”

De vergunning heeft betrekking op de instandhoudingsdoelstelling in Nederlandse Natura 2000-zeegebieden, dus ook delen van de Noordzee, de Westerschelde en de Oosterschelde.