Joodse begraafplaatsen in Fryslân vaak onbekend bij grote publiek
Het is de tragiek van de Joodse begraafplaatsen in Fryslân. Omdat er in de oorlog zoveel Joden omkwamen, zijn er nu te weinig nabestaanden om de begraafplaatsen te onderhouden. It Fryske Gea is verantwoordelijk voor het onderhoud van twee Joodse begraafplaatsen in Fryslân. Cultuurhistorisch medewerker Stefien Smeding van It Fryske Gea ging hierover in gesprek met Buro de Vries.
© Omrop Fryslân, Roelof Lousma
Na de oorlog raakten sommige begraafplaatsen in verval. Met behulp van vrijwilligers worden ze nu netjes gehouden. In Fryslân zijn er 13 Joodse begraafplaatsen in 11 dorpen of steden. De grootste is in Leeuwarden met 1.084 grafstenen.
Buiten het dorp
De wat kleinere liggen meestal buiten het dorp. Dat heeft een reden, zegt cultuurhistorisch medewerker Stefien Smeding van It Fryske Gea: “Een overledene is in de Joodse cultuur onrein en moet daarom ver van het dorp worden begraven.”
It Fryske Gea is verantwoordelijk voor het onderhoud van de Joodse begraafplaats buiten Noordwolde.
Geert van der Laan doet al 30 jaar het onderhoud en vindt het een bijzondere plek vanwege de rust en de eenvoudige indeling. Een dikke bomenrij zorgt ervoor dat er bijna geen wind staat. Dat geeft het terrein van een half voetbalveld een mystieke sfeer.
“Vroeger speelden wij als kinderen hier. We maakten gaten in de grond en speelden in de bosjes”, zegt Van der Laan. Nu maait hij het gras en snoeit hij de beukenhaag. Op de begraafplaats staan drie grafstenen. Op één ervan ligt een losse steen. “Daarmee laten bezoekers weten dat ze er zijn geweest, legt Stefien Smeding uit.
It Fryske Gea
It Fryske Gea is op de achtergrond ook betrokken bij het onderhoud van de Joodse begraafplaats van Tacozijl bij Lemmer. Net onder de zeedijk staan 29 grafstenen in wat Kees de Haan een ‘Groene Huiskamer’ noemt. De Haan zit bij een stichting die in 1989 begon met het opknappen van de graven.
“Dit is een bijzondere plek, omdat je zo dichtbij de zeedijk bent en het contrast tussen het weidse landschap en de luwte van de begraafplaats groot is”, zegt De Haan. Met geld van de voormalige burgemeester Van Swinderen van Gaasterland is de begraafplaats 150 jaar geleden opgehoogd omdat de graven regelmatig onder water liepen.
De komende weken bekijkt de stichting, met het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap, of de begraafplaats beter zichtbaar kan worden gemaakt voor toeristen en belangstellenden.
