Het idee werd dit jaar genomineerd voor de Cobouw Award in de categorie Duurzaamheid. Het viel niet in de prijzen, maar trok wel de aandacht: Buurblok. Een combinatie van duurzame prefab woningen met een kleinschalig lokaal warmtenet, zonnepanelen én deelmobliteit. “De energieoplossing van de toekomst”, zegt mede-initiatiefnemer Roland van der Klauw.
Een onopvallend schuurtje. Daarin zit het kloppende hart van een nieuw, kleinschalig, lokaal buurtwarmtenet in Techum, een buurtschap bij Leeuwarden. Op de daken van tien nieuwe sociale huurwoningen liggen in totaal 144 zonnepanelen en 30 pvt-panelen. De daarmee opgewekte (zonne)warmte gaat naar een zogenoemde ‘elfde aansluiting’ – in dat schuurtje dus. Daar staat een warmtepomp die de opgewekte warmte opkrikt tot een bruikbare temperatuur voor de woningen.
Ziedaar Buurblok, het innovatieve woon- en energieconcept dat werd ontwikkeld door de Friese bouwgroep Dijkstra Draisma en Wocozon, een stichting die zich toelegt op het leveren van betaalbare zonnestroom aan woningcorporaties. Wonen, energievoorziening en mobiliteit worden hier gecombineerd. Zonnepanelen maken de woningen standaard zelfvoorzienend qua elektra. Dankzij een smart grid (en een batterij) gaan bewoners slim om met de opgewekte energie.
Enthousiast
Wocozon-directeur Roland van der Klauw verwacht het concept in 2023 verder te kunnen uitrollen. “Bewoners van die eerste woningen in Friesland zijn enthousiast. De opdrachtgever, WoonFriesland, is dat ook. In de planning voor komend jaar staan nog enkele tientallen Buurblok-woningen voor die corporatie. Daarna kijken we hoe we het concept in de rest van het land kunnen uitrollen.” Er is inmiddels veel belangstelling van andere corporaties, zegt Van der Klauw. “Aanvankelijk vonden ze het best spannend. De wet- en regelgeving werkt niet bepaald mee. Maar nu WoonFriesland het heeft aangedurfd, verwachten we meer.”
Dat zit zo. Volgens de wet mogen woningcorporaties geen eigen warmtenet exploiteren. Ook is het niet toegestaan om stroom te verdelen over verschillende woningen. Evenmin mogen ze een leaseauto leveren. (Dat gebeurt in Buurblok dus wel: per tien woningen zijn er twee elektrische auto’s die met het overschot van eigen stroom worden opgeladen.) Om deze juridische bezwaren te ondervangen, bedachten Wocozon en Dijkstra Draisma een leaseconcept. De woningcorporatie huurt de woningen (inclusief de stroomopwekking) van Buurblok, in ruil voor een maandelijks bedrag. De huurder van de woning betaalt op zijn beurt huur aan de corporatie (zoals gebruikelijk) en rekent de geleverde warmte op basis van de werkelijke kosten met Buurblok af. De eerste afrekeningen liggen inmiddels op tafel. Ze laten (zeker nu, met stijgende energieprijzen) gunstige cijfers zien. Bewoners zijn goedkoper uit en krijgen vaak zelfs geld terug.
De nieuwe huizen hebben dus een eigen lokaal warmtenet. Aansluiting op een groter netwerk van een warmtebedrijf hoeft niet meer; één warmtepomp is genoeg voor tien woningen. Maar welke warmtebronnen kunnen zo’n lokaal warmtenet eigenlijk voeden? Van der Klauw: “Nu is zonnewarmte nog de belangrijkste bron. Maar alternatieven zijn ook denkbaar. Denk aan aquathermie, met warmte uit water in de omgeving.” Aan restwarmte (bijvoorbeeld van datacenters of lokale bedrijven) denkt hij vooralsnog niet. “De leveringszekerheid daarvan is onduidelijk. Een woning staat er voor langere tijd, maar een datacenter of een grote supermarkt is misschien na vijf jaar weer vertrokken.”
Opschalen
Als het concept wordt opgeschaald – van tien naar bijvoorbeeld honderd of zelfs vijfhonderd woningen – zal de vraag naar de warmtebron van een buurblok belangrijker worden. Red je het dan nog met zonnewarmte uit pvt-panelen? Van der Klauw: “Ja. Belangrijk punt is dan wel dat die vijfhonderd woningen als één kadastraal geheel worden aangemerkt, met een privaat netwerk voor elektriciteit en warmte en een centrale buffer. Je kunt dan zelfs nog verder gaan. Auto’s kunnen dan als batterij voor de buurt gaan fungeren.”
Hij noemt het zelf ‘de oplossing voor 2040’ – een voorschot op de energievoorziening van de toekomst. De nominatie voor de Cobouw Duurzaamheid Award wijst daar ook op. Daar komt nog bij dat Dijkstra Draisma de woningen prefabriceert volgens een innovatief droogstapelsysteem. De huizen zijn circulair en demontabel. Ze kunnen door de opdrachtgever naar wens worden vormgegeven. Daarmee zijn ze bij uitstek geschikt voor seriematige woningbouw. En dat lijkt een ijzersterke propositie, nu woningcorporaties voor de opgave staan om snel veel duurzame woningen (waaronder flexwoningen) te bouwen in Nederland. Behalve sociale huurwoningen kunnen ook middenhuurwoningen op deze manier worden gerealiseerd, verwacht Van der Klauw. Voor bestaande bouw lijkt het concept vooralsnog minder aantrekkelijk, erkent hij. “Zowel juridisch als bouwtechnisch loop je dan tegen obstakels op. Maar voor de nieuwbouw liggen hier grote mogelijkheden.”
In januari 2023 belegt Buurblok een bijeenkomst met de bewoners om de eerste ervaringen uit te wisselen. Naar verwachting zullen over een jaar meerdere buurblokken in Friesland en elders zijn gerealiseerd, inclusief hun kleinschalige warmtenetten.
Meer informatie:
Edwin Lucas
