Horrorgames jagen meer schrik aan dan films: ‘Dead Space’-remake toont hoe het moet

Stel dat je in een quizsituatie belandt, waarin je drie horrorgamefranchises moet opnoemen. Welke titels drijven dan meteen boven? ‘Resident Evil’ lijkt ons, met zijn acht genummerde delen, talloze zijsprongetjes en meerdere afgeleide films en tv-reeksen, een no-brainer. Ook de ‘Dark Pictures’-anthologie (plus andere titels van dezelfde studio, zoals ‘The Quarry’, die daar voor de meeste gamers gewoon bij horen) zal wellicht snel opduiken in je geest. En de kans is groot dat ‘Dead Space’ de derde wordt.

Toen de originele game op de markt kwam, in het najaar van 2008, verzoop dat nog onbekende videospel in de barrage aan blockbustertitels die ongeveer tegelijkertijd uitkwamen, zoals ‘LittleBigPlanet’, ‘Fallout 3’ en ‘Call of Duty: World at War’. Het werd dan ook geen onmiddellijk commercieel succes. Maar niet weinig gamers ontdekten de claustrofobische schrikervaring, waarin ze als ingenieur Isaac Clarke stranden op het schijnbaar verlaten ruimteschip Ishimura, met enig uitstel. Het werd stilaan een cultgame, die twee vervolgdelen kreeg in 2011 en 2013, nu dus gevolgd door een felgehypete remake van die allereerste game voor de nieuwste generatie consoles.

Waar de originele ‘Dead Space’ nog het rijk voor zich alleen had, komt deze nieuwe versie uit in een tijdperk van overvloed in het horrorgenre, waarin er zich zelfs meerdere subgenres aftekenen. Klassieke survivalhorror, waarbij je met veel te weinig proviand en munitie moet zien te overleven temidden van een overmacht aan lillende griezels, blijft sterk aanwezig, onder meer dankzij de vrij recente remonte van de ‘Resident Evil’-reeks: na ‘Resident Evil 7: Biohazard’ in 2017 kwamen er fel gesmaakte remakes van delen twee en drie, en in 2021 verscheen een achtste aflevering (‘Village’). Tot op zekere hoogte kun je daar ook ‘Dead Space’ en het eind vorig jaar gelanceerde ‘The Callisto Protocol’ bij rekenen.

Daarnaast zijn er de laatste jaren ook een paar relatief nieuwe genres van horrorgames ontstaan. De eerder al aangegeven ‘Dark Pictures’-games, die primair drijven op keuzes, kun je bijvoorbeeld als een genre op zich zien. Net als de vrij recente lichting van multiplayerhorrorgames, zoals ‘Back 4 Blood’, ‘Evil Dead: The Game’ en ‘Friday the 13th’, een rijtje waaraan later dit jaar ook een game-adaptatie van eighties-culthorrorfilm ‘Killer Klowns from Outer Space’ zal worden toegevoegd.

Maar de krachtigste explosie van videogamehorror valt vandaag terug te vinden in de indie-beweging, met kleinere gamestudio’s die kleinschalige maar relevantere en, in verschillende opzichten, schrikwekkendere horrorervaringen naar het scherm brengen. Recente titels als ‘Mortuary Assistant’, ‘Madison’, ‘Saturnalia’ en ‘The Closing Shift’ brengen dat soort minder voor de hand liggende huiveringen. Meestal in first person (de speler kijkt door de ogen van de protagonist), om dingen te laten zien die tussen de oren van het hoofdpersonage gebeuren. “In een game kun je de speler in verscheidene werelden tegelijk brengen, van een surreële naar een ‘echte’ realiteit”, vertelde Lukas Deuschel van het Duitse Hekate ons onlangs, de studio achter de op 20 april verwachte WOI-horrorgame ‘Ad Infinitum’. “De speler exploreert die werelden zelf, maar we kunnen hem als auteur van de game wel ineens van de ene naar de andere en weer terug brengen. Het gaat er minder om een soort kwaad naar je toe te sturen dat je moet afweren: we willen tot nadenken stemmende nachtmerries spelen zich eerder ‘in het hoofd’ van het spelerpersonage af.”

Waar die plotse horrorexplosie precies vandaan komt? Ten eerste is er natuurlijk de technologische groei van het medium, die makers toelaat om meer overtuigende gruwel te laten zien: ‘Dead Space’ komt niet meer uit op de voorbije PlayStation 4- en Xbox One-consoles, maar uitsluitend op de nieuwe PlayStation 5 en Xbox Series, omdat die de visuele paardenkracht hebben om het soort gortigheid te laten zien die de makers voor ogen hadden.

Ook niet onbelangrijk daarin is de opstoot van AI: in de achterliggende software van deze nieuwe ‘Dead Space’ zit bijvoorbeeld een door kunstmatige intelligentie gedreven intensity director, die de speler geheel autonoom met nieuwe Xenomorph-creaturen belaagt terwijl hij van de ene verhaalmissie naar de andere gaat. Wat de indie-horrorgames betreft heeft het gemak van 3D-ontwikkelsoftware als Unreal Engine en Unity ook een groot verschil gemaakt: met een ontwikkelteam van tien tot twintig mensen kan vandaag al veel meer worden gedaan dan enkele jaren geleden, omdat die ‘engines’ hen veel werk uit handen nemen.

Maar het is ook simpelweg een kwestie van gamemakers die het creatieve horrorpotentieel van het medium beginnen in te zien. Dat was nochtans al langer bekend: er bestaat academisch onderzoek dat stelt dat horrorgames een groter schrikeffect sorteren dan horrorfilms. Dat ontdekten Deense onderzoekers bijvoorbeeld toen ze in 2016 spelers observeerden die ‘Amnesia: The Dark Descent’ speelden, een van die allereerste indie-horrorgames.

“Wat specifiek is voor videogames, in vergelijking met een horrorfilm, is dat je als speler verantwoordelijk bent voor wat er gebeurt”, zei Matias Clasen, directeur van het Recreational Fear Lab aan de universiteit van Aarhus, bij de voorstelling van die studie. “Het is jouw eigen fout wanneer je ervoor kiest om de verkeerde kant op te gaan en naar het monster toe te lopen. Spelers raken zo ondergedompeld dat ze vergeten dat het fantasie is.”

Omdat videogames zich doorgaans in een driedimensionale gesimuleerde versie van de echte wereld afspelen, raken ze tout court ook aan de evolutionaire reflexen in ons brein. Zoals – uiteraard – schrik. “’Amnesia’ roept angst en walging op, oude verdedigingsmechanismen die ons ooit beter voorbereid maakten om bijvoorbeeld gevaarlijke dieren te mijden,” zei Clasen. “De game speelt zich ook af in een donkere kamer met heel weinig informatie. Mensen zien niet zo goed in het donker, en dus voelen we in een duistere ruimte een gebrek aan controle en verwachten we er dat het kwaad achter iedere hoek op de loer ligt.”

Die in het menselijk DNA gewortelde schrik is ook de makers van horrorgames niet ontgaan. “’Dead Space’ speelt in op angsten die we allemaal delen”, vertelde Realization Director Joel MacMillan onlangs over de remake. “De angst voor het onbekende, voor isolatie, paranoia, ontmenselijking: het zijn angsten die voorkomen in alle culturen, gemeenschappen en generaties. Ze zijn op genetisch niveau ingebakken.”

Onze journalist test de Playstation VR 2 en Vive XR Elite: “VR is niet dood” (+)

Getest. Lunchbox die je eten opwarmt: “Geen microgolfoven, geen probleem!” (+)

‘Grand Theft Auto V’, tien jaar later, springlevend en op de tonen van Soulwax!